Black is the colour

Την χρονιά που διανύουμε συμπληρώνονται 100 χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία του παραδοσιακού τραγουδιού “Black is the colour”. Και για να μην αρχίσουν οι συλλέκτες να ψάχνουν την αξία της αυθεντικής κόπιας, να διευκρινίσουμε πως μιλάμε για το 1917, όπου δεν υπάρχουν ακόμα οι μεγάλες δισκογραφικές εταιρίες και η παραγωγή βινυλίου, οπότε πολλά τραγούδια κυκλοφορούν μόνο σε βιβλία και παρτιτούρες. Η ιστορία της σύνθεσής του -όπως και άλλων φολκ κομματιών- δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια χρονικά, αλλά όλα από κάπου ξεκινάνε…

Το 1603 ο Βασιλιάς της Σκωτίας Ιάκωβος ΣΤ’ ένωσε τα βασίλεια της Σκωτίας και της Αγγλίας κάτω από το δικό του στέμμα και ονομάστηκε ταυτόχρονα Ιάκωβος Α’ της Αγγλίας. Λίγα χρόνια αργότερα με απόφασή του, Σκωτσέζοι εγκαθίστανται ως έποικοι στη Βόρεια Ιρλανδία. Οι συνθήκες διαβίωσης στο νησί ήταν πολύ δύσκολες, οπότε αρκετοί δεν άντεξαν άλλο την ανεργία και την πείνα και στα μέσα του 18ου αιώνα διέσχισαν τον Ατλαντικό με σκοπό να βρουν μια καλύτερη ζωή στις ΗΠΑ. Εκεί έμειναν αρχικά στις πολιτείες της ανατολικής ακτής (Βόρεια Καρολίνα και Βιρτζίνια), αλλά σύντομα πολλοί από αυτούς προχώρησαν στα ενδότερα της χώρας και στα Απαλάχια όρη. Όπως όλοι οι μετανάστες, εκτός από τα ρούχα και τα λιγοστά χρήματα που είχαν, πήραν μαζί τους και τις παραδόσεις και τις μουσικές τους. Μια από τις μελωδίες που τραγουδούσαν τα ήσυχα βράδια εκεί πάνω στα βουνά ήταν και το “Black is the colour”.

Την παραπάνω ιστορία είχα πει και σε ένα φίλο μου παλιότερα, ο οποίος περίμενε στωικά να τελειώσω και είπε: «Ωραία όλα αυτά, αλλά γιατί πρέπει οι μετανάστες που τραγουδούσαν αυτό το κομμάτι να προέρχονται από τη Σκωτία;» Ευτυχώς είχα απάντηση: «Αρθούρε…, η θεώρηση για την καταγωγή του τραγουδιού βασίζεται στον στίχο: “I go to the Clyde to mourn and weep / But satisfied I could never sleep” όπου αναφέρεται ο ποταμός Clyde της Σκωτίας. Έλα τώρα…».

Το τραγούδι καταγράφηκε επίσημα για πρώτη φορά το 1916 από τον μουσικό αρχειοθέτη Cecil J. Sharp. Το καλοκαίρι εκείνου του έτους και για περισσότερους από δυο μήνες ο Sharp γυρνούσε τις περιοχές των νότιων Απαλάχιων ορέων, συλλέγοντας και καταγράφοντας παραδοσιακά τραγούδια. Κάποια στιγμή έπρεπε να περάσει τον ποταμό French broad. Επειδή όμως είχε προηγηθεί μια μεγάλη πλημμύρα η οποία είχε καταστρέψει όλες τις γέφυρες, ο μόνος τρόπος για να διασχίσει τον ποταμό ήταν το ferryboat. Στη διαδρομή με το ferry έπιασε κουβέντα με τον οδηγό, ο οποίος όταν πληροφορήθηκε τι γυρεύει ο Sharp στα μέρη τους, τον συμβούλεψε να γνωρίσει τη γυναίκα του. O Sharp ακολούθησε την παρότρυνσή του και συνάντησε την Mrs. Lizzie Roberts που ζούσε στο Hot Springs και η οποία του τραγούδησε τρία τραγούδια. Ένα από αυτά ήταν και το “Black is the colour”.

Ένα χρόνο μετά, ο Sharp μαζί με τον Olive Dame Campbell κυκλοφορούν το βιβλίο «English folk songs from the Southern Appalachians» με 122 παραδοσιακές συνθέσεις. Αρκετά χρόνια αργότερα το 1941, το τραγούδι ηχογραφείται για πρώτη φορά από τον συνθέτη και τραγουδιστή της φολκ John Jacob Niles. Ο Niles κράτησε τους αρχικούς στίχους, αλλά μετά από παρότρυνση του πατέρα του, άλλαξε τη μελωδία έτσι ώστε να ταιριάζει περισσότερο στη φωνή του. Η σύνθεση όμως δεν έγινε ιδιαίτερα γνωστή τότε. Ήταν η φωνή της Nina Simone που το έκανε ευρέως γνωστό στα μέσα της δεκαετίας του ’60. Από τότε δεκάδες ετερόκλητοι καλλιτέχνες το ερμήνευσαν. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι από το 1975 και για 20 χρόνια περίπου το τραγούδι ήταν ουσιαστικά ξεχασμένο, αφού ελάχιστοι το διασκεύασαν σε αυτό το διάστημα.

Οι στίχοι του κομματιού μιλάνε για ένα βαθύ και αληθινό έρωτα και διαφοροποιούνται ανάλογα με το φύλο αυτού/ής που το ερμηνεύει. Το “His” γίνεται “Hers” και τανάπαλιν. Η απλότητα, η αμεσότητα και η αγνότητα των στίχων συγκίνησε και συγκινεί καλλιτέχνες διαφορετικού ύφους και για το λόγο αυτό δισκογραφείται κατά κόρον μέχρι σήμερα.

Ενδιαφέρον έχουν και οι διάφορες παραλλαγές του τίτλου του. Οι Αμερικάνοι για παράδειγμα, γράφουν το χρώμα color και Βρετανοί colour. Και αν αυτό μας φαίνεται λογικό γιατί βασίζεται στην γραμματική τους, υπάρχει και συνέχεια… Άλλοι μεγαλώνουν τον τίτλο σε “Black is the color of my true love’s hair”, άλλοι δε βάζουν απόστροφο στο “love”, άλλοι βάζουν παρένθεση στο μισό τίτλο. Λίγο πολύ χαμός. Όλα αυτά βέβαια έχουν πολύ μικρή σημασία και δεν αλλάζουν κάτι στην ομορφιά της σύνθεσης.

Στο πρόσφατο αφιέρωμα με τις διασκευές που δημοσίευσε το mic από 17 συντάκτες μόνο ο συνονόματος Μπαμπατζιάς ένταξε μια εκτέλεση του τραγουδιού στη λίστα του. Υπάρχουν όμως και άλλες ωραίες, ενδιαφέρουσες και ετερόκλιτες ερμηνείες του κομματιού. Αν σας άνοιξε η όρεξη, μια ντουζίνα από αυτές μπορείτε ακούσετε στη συλλογή που βρίσκεται στην αρχή του κειμένου.