Αφιέρωμα στο Afrobeat

Διαβάζουμε συχνά ότι το afrobeat είναι δημιούργημα ενός ανθρώπου, του Fela Kuti. Καμία αντίρρηση. Για να δημιουργηθεί όμως ένα μουσικό είδος απαιτούνται κάποιες ιστορικές και πολιτιστικές συγκυρίες. Εν προκειμένω έχουμε τη χώρα, τη Νιγηρία, μια πολιτιστική και οικονομική υπερδύναμη (λόγω των πετρελαϊκών κοιτασμάτων) με 100 εκατομ. κατοίκους, 250 γλώσσες και ανάλογη φυλετική και μουσική ποικιλία. Ήδη από τη δεκαετία του '50 το Λάγκος έγινε η καρδιά μιας ακμάζουσας μουσικής και δισκογραφικής βιομηχανίας, η οποία κυκλοφορούσε κασέτες (κυρίως) και δίσκους με κεφάτο highlife, τη χορευτική μουσική που ξεκίνησε μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο από την Γκάνα, για να κατακτήσει όλο το δυτικό κέρας της (αγγλόφωνης) Αφρικής. Highlife έπαιζε και η πρώτη μπάντα του Fela, οι Koola Lobitos, με αρκετά στοιχεία από το makossa του γειτονικού Καμερούν και την afrosoul του Geraldo Pino (εκ Σιέρα Λεόνε). Ο Fela είχε ακούσει πολλή jazz όταν σπούδαζε μουσική στο Λονδίνο, αλλά μετά την επιστροφή του στο Λάγκος εντρύφησε και σε νιγηριανά μουσικά ιδιώματα όπως το fuji, το juju και το hausa. Σ' όλα αυτά πρέπει να προσθέσει κανείς την επιρροή του ντράμερ Tony Allen (αυτού που έβαλε το beat στο afrobeat). Το ιδεολογικό κομμάτι του afrobeat ήταν ένα μείγμα από τις ιδέες του Παναφρικανισμού (των Marcus Garvey και Kwame Nkrumah) με την ιδεολογία των Μαύρων Πανθήρων. Ο Fela μυήθηκε στον παναφρικανισμό από τους γονείς του, ενώ το κίνημα της Μαύρης Δύναμης το γνώρισε αρκετά αργότερα, το 1969, όταν ταξίδεψε με την μπάντα του στις ΗΠΑ. Στο ταξίδι αυτό αγάπησε τη soul και το funk του James Brown.

Στιγμή της γέννησης του afrobeat θεωρείται το 1971. Παρά τα πετροδολάρια, τη δεκαετία του '70 η Νιγηρία περνάει βαθιά κρίση, αποτέλεσμα του εμφυλίου πολέμου που ακολουθεί την απόσχιση της Μπιάφρα καθώς και μιας σειράς διεφθαρμένων κυβερνήσεων που αδιαφορούν για τη χώρα. Σ' αυτό το κλίμα και σ' αυτήν την ιστορική συγκυρία, o Fela μετονόμασε τη μπάντα του σε Africa '70 και άνοιξε το κλαμπ The Shrine, για να μπορεί να παίζει ελεύθερα τη μουσική του, την οποία ονομάζει πλέον συνειδητά afrobeat. Αφού ίδρυσε μια ελεύθερη κομμούνα, την Δημοκρατία της Καλακούτα, για να ζει ανενόχλητος από τις αρχές μαζί με τους μουσικούς του και τις 27 γυναίκες του, άρχισε να ηχογραφεί στο προσωπικό του στούντιο τους πρώτους δίσκους του afrobeat, με σαφή μουσικά και στιχουργικά χαρακτηριστικά που το διακρίνουν από άλλα συγγενή μουσικά ιδιώματα (το highlife και το makossa, αλλά και το palm-wine και τα soukous). Κρατάει τους παραδοσιακούς αφρικανικούς ρυθμούς, στους οποίους αναμειγνύει jazz, funk και psychedelic rock, διατηρώντας επίσης την παραδοσιακή αφρικάνικη τραγουδιστική τεχνική του call and response. Αυτό που συντελεί στη μεγάλη δημοτικότητα της μουσικής του είναι ότι, σε αντίθεση με άλλους μουσικούς οι οποίοι τραγουδούν σε διαλέκτους, ο Fela χρησιμοποιεί τα σπασμένα αγγλικά (pidgin English) των Αφρικανών, και έτσι γίνεται κατανοητός σε όλη την αγγλόφωνη Αφρική, αλλά και στη Δύση (γι' αυτό η επιτυχία του είναι μικρότερη στις γαλλόφωνες χώρες).

Κύριο χαρακτηριστικό του afrobeat είναι τα στακάτα κρουστά που ανάγονται στην παράδοση των τυμπανιστών Γιορούμπα (της εθνότητας από την οποία κατάγεται ο Fela), και των βραζιλιάνων τυμπανιστών (στο Λάγκος ζούσαν πολλοί βραζιλιάνοι μετανάστες). Στον κορμό των κρουστών και της ηλεκτρικής κιθάρας, ο Fela πρόσθεσε πολλά χάλκινα πνευστά με jazz, rhythm'n'blues και funk ηχόχρωμα, και άπλωσε τα κομμάτια έτσι ώστε να διαρκούν είκοσι λεπτά ή και παραπάνω. Ο ίδιος έπαιζε τενόρο και άλτο σαξόφωνο (ή τρομπέτα), ενώ συγχρόνως αυτοσχεδίαζε στα κήμπορντς. Οι στίχοι του ειρωνεύονταν και καυτηρίαζαν τις διαφθαρμένες αφρικανικές κυβερνήσεις, τη δουλοπρέπεια και το μιμητισμό των Αφρικανών απέναντι στο δυτικό πολιτισμό, τις πολυεθνικές και την οργανωμένη θρησκεία και τις φυλετικές διαμάχες που δεν αφήνουν την Αφρική να ανακάμψει από τους αλλεπάλληλους εμφύλιους πολέμους.

Δέκα χρόνια μετά το θάνατό του, όσοι αγάπησαν τη μουσική του, κρατούν μέσα τους την εικόνα του Fela να τριγυρίζει στη σκηνή, ιδρωμένος και γυμνός από τη μέση και πάνω, μ' ένα τεράστιο τσιγάρο στο στόμα, και να απαγγέλει υπνωτιστικά:
"Brothers and sisters in Africa
never should we learn to wage war against each other
let Nigeria be a lesson to all".

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΓΓΕΝΕΙΕΣ

1. Manu Dibango - Polysonic (1992)
Ο σαξοφωνίστας/ βιμπραφωνίστας από το Καμερούν είναι για τους γαλλόφωνους αφρικανούς ό,τι ο Fela για τους αγγλόφωνους. Το σινγκλ Soul Makossa (1973), μπορεί να μην είναι γνήσιο makossa αλλά θεωρείται η πρώτη ντίσκο επιτυχία (η απήχησή του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε ακόμα και ο Michael Jackson έκλεψε 77΄΄ από το κομμάτι για το "Wanna be starting something"). Ούτε το Polysonic περιέχει πολύ makossa, αλλά δείχνει την τάση του Dibango να ακούει κάθε καινούργια μουσική, να συνεργάζεται με αλλοεθνείς και πολύ νεότερους μουσικούς (από τους Sly and Robbie και τον Don Cherry, μέχρι με τον Fela και τον Κουβανό Eliades Ochoa). Το άλμπουμ συνδυάζει το makossa με την jazz και τη αφρικάνικη ποίηση, ηχογραφήθηκε στο Λονδίνο (με παραγωγό τον Simon Booth) και συμμετέχει ο (άδικα εξαφανισμένος από τη λονδρέζικη σκηνή του hip-hop) Mc Mello.

2. King Sunny Ade - JuJu Music (1982)
Ο έτερος σουπερστάρ της νιγηριανής μουσικής. Οι διαφορές του με τον Fela πολλές: ο Ade υιοθέτησε εξαρχής την περσόνα του "αφρικανού πρίγκιπα", ήταν το "καλό παιδί", ο αγαπημένος της αστικής τάξης που τραγουδούσε στη διάλεκτο των Γιορούμπα, και περιοριζόταν στα θέματα της μουσικής juju (ερωτική ζήλεια, απιστία κ.λπ.). Οφείλει τη μεγάλη διεθνή του επιτυχία στο συμβόλαιο που υπέγραψε το 1982 με την Island, η οποία έψαχνε το διάδοχο του Bob Marley (είναι γνωστός ως ο αφρικανός Marley). Χαρακτηριστικό στοιχείο της μουσικής του είναι η pedal steel κιθάρα, την οποία ενσωμάτωσε στο juju επειδή είχε αδυναμία στην country & western. Το JuJu Music ίσως να μην είναι ο καλύτερος δίσκος του, αλλά είναι ο πιο αντιπροσωπευτικός της μουσικής juju.

3. Hugh Masekela - Home is where Music is (1972)
Μεγάλος τρομπετίστας, αληθινός θρύλος της αφρικάνικης μουσικής, ο μόνος που μπορεί να σταθεί ισάξια δίπλα στον Fela τόσο ως μουσικός, όσο και ως εκφραστής μιας συνεπούς στάσης απέναντι στους λευκούς και μαύρους δικτάτορες. Έζησε πολλά χρόνια εξόριστος στις ΗΠΑ μαζί με τη γυναίκα του, Myriam Makeba, γνωστή επίσης από τους δικούς της αγώνες κι η οποία δυστυχώς έφυγε πριν λίγες μέρες. Ο Masekela συνεργάστηκε με κάθε λογής μουσικούς (Abdullah Ibrahim, Crusaders, Fela, Dudu Pukwana). Είναι από τους πρώτους που ασχολήθηκε με το fusion και έχει κάνει και πολλές mainstream ηχογραφήσεις. Το Home is where Music is είναι η επιτομή της South African Jazz, αποτέλεσμα της συνεργασίας αμερικανών μουσικών με το σπουδαίο σαξοφωνίστα Dudu Pukwana και τον ντράμερ Makays Ntshoko.

4. Geraldo Pino - Heavy, heavy, heavy
Λένε ότι ο Fela πήγε το 1969 στις ΗΠΑ, γιατί πίστευε ότι δεν θα μπορούσε να ανταγωνιστεί τον Pino, ο οποίος ήταν το νούμερο ένα στη δυτική Αφρική. Ωστόσο, ο Pino, ο δημιουργός της afrosoul, ήταν άγνωστος εκτός Αφρικής μέχρι πρόσφατα. Τα τελευταία χρόνια, με την ανάκαμψη της σκηνής του afrobeat, περιοδεύει στην Ευρώπη μαζί με τον Seun Kuti, το γιο του Fela, και την μπάντα του. Η μουσική του είναι επηρεασμένη πολύ από το latin, το οποίο είχε κυριεύσει τις αγορές της Αφρικής μέσω Κονγκό, τη δεκαετία του '60 (γι' αυτό άλλαξε το όνομά του από Gerald Pine σε Geraldo Pino). Το Heavy, heavy, heavy περιέχει κομμάτια ηχογραφημένα τη δεκαετία του '70 και είναι ένα αληθινό διαμάντι της afrosoul, που δείχνει γιατί ο Fela επηρεάστηκε τόσο πολύ από τον Geraldo.

5. Sonny Okosun - Fire in Soweto
Ο Sonny, ο οποίος μας άφησε στις αρχές της φετινής χρονιάς, ταλαντεύτηκε αρκετά πριν καταλήξει στην afropop που τον έκανε γνωστό (έπαιζε κάποτε μ' ένα γκρουπ που ονομάζονταν Beatles της Νιγηρίας!) Ασχολήθηκε πολύ με τις ρίζες της μαύρης μουσικής (και ονόμασε τη μουσική του Ozzidizm και τη μπάντα του Ozzidi, από το ομώνυμο ποταμό/θεό), φλέρταρε αρκετά με το calypso και γνώρισε μεγάλη επιτυχία με την afro-reggae, και με το δίσκο Fire in Soweto, ο οποίος συνέπεσε μ' ένα πραξικόπημα στη Λιβερία. Δεν κατάφερε να επαναλάβει την επιτυχία του, και στράφηκε σ' έναν ήχο που ονόμασε Afro-carnival και ήθελε να είναι η νιγηριανή απάντηση στην disco. Οι στίχοι του είχαν την ίδια θεματολογία με του Fela, ήταν όμως πιο απλοϊκοί και ήπιοι, χωρίς την οργή που διέκρινε τον Fela. To Fire in Soweto ήταν ο κατάλληλος δίσκος την κατάλληλη στιγμή, κι έκανε τον Sonny έναν ακόμα one-hit wonder.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΟΙ ΠΗΓΕΣ

Υπάρχει σίγουρα afrobeat και πέρα από τον Fela Kuti, αλλά αυτός παραμένει ο αδιαφιλονίκητος ιδρυτής και βασιλιάς του είδους. Ο Kuti έχει να επιδείξει μια εντυπωσιακή δισκογραφική παραγωγή, η οποία (όπως συνηθίζεται σ' αυτές τις περιπτώσεις) συνεχίζει απρόσκοπτα και μετά το θάνατό του. Δε θα είμαστε υπερβολικοί αν πούμε ότι όσο παλιότερο το υλικό τόσο καλύτερα, καθώς και να εφιστήσουμε την προσοχή σε αναίτιες επανεκδόσεις του ίδιου κατ' ουσίαν υλικού σε συλλογές, 2-σε-1 CD κ.λπ. κ.λπ. Κάποιος που θέλει να ονομάζεται ενημερωμένος περί του φαινομένου Kuti θα πρέπει να έχει ακούσει τουλάχιστον τα εξής άλμπουμ:

1) Fela Kuti - Gentleman (1973)
Οι στίχοι του ομώνυμου τραγουδιού είναι η επιτομή της φιλοσοφίας του Kuti για την Αφρικανική ταυτότητα, η οποία πρέπει ν' απελευθερωθεί από τα αποικιοκρατικά δεσμά της. Η δε μουσική είναι η επιτομή της μίξης των ειδών με τα οποία καταπιάστηκε αυτός ο μεγάλος μουσικός.

2) Fela Kuti - Expensive Shit (1975)
Πολλά πράγματα μπορούν να περάσουν από το ανυποψίαστο μυαλό στο άκουσμα των δύο λέξεων του τίτλου. Για όσους θέλουν να μάθουν όλη την αλήθεια, μια μικρή αναζήτηση στο διαδίκτυο θα τους αποζημιώσει με μια τραγελαφική ιστορία η οποία δείχνει την παράνοια του συστήματος το οποίο πολέμησε ο Kuti. Το ομώνυμο κομμάτι είναι λιγότερο "φευγάτο/τζαζέ" από το Getleman αλλά παραμένει ένα αρχετυπικό afrobeat έπος.

3) Fela Kuti - Zombie (1977)
Η απόδειξη για το βαθμό πολιτικοποίησης ενός τραγουδιού δεν είναι τα εγκώμια των επαναστατών αλλά η τσαντίλα του βαλλόμενου καθεστώτος. Και η κυβέρνηση της Νιγηρίας -με αφορμή την απήχηση του συγκεκριμένου τραγουδιού- έστειλε όχι έναν, όχι δύο, αλλά 1000 (!) στρατιώτες που κατέστρεψαν το σπίτι του Kuti και τραυμάτισαν θανάσιμα τη μητέρα του. Τον επαναστατικό σπόρο όμως δεν κατάφεραν να τον ξεριζώσουν.

4) Fela Kuti - Beasts of No Nation (1989)
Τα χρόνια περνούν και η "περίπτωση Fela" γίνεται όλο και πιο γνωστή εκτός Νιγηρίας. Στο κατώφλι της τελικής επικράτησης της καπιταλιστικής "παγκοσμιοποίησης" ο Fela μας θυμίζει ότι όλα τα γουρούνια όχι μόνο έχουν την ίδια μούρη αλλά δεν περιορίζονται και σε συγκεκριμένα σύνορα.

5) Κλείνουμε το κεφάλαιο Fela με δυο ενδιαφέροντες δίσκους - συνεργασίες του Fela με μεγάλους μουσικούς: Fela & Ginger Baker Live (1971) και Fela & Roy Ayers - Music for many colors (1980)

6) Femi Kuti - The Definitive collection (2007)
Παρά τον προοδευτισμό του όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο Fela ήταν λιγότερο ενθουσιώδης όσον αφορά τις προόδους στην αυτοδιαχείριση των γυναικών. Με τόσες γυναίκες που είχε και με δεδομένη την πίεση της μουσικής βιομηχανίας για ένδοξους απογόνους, ο ανυποψίαστος αναγνώστης θα νομίζει ότι ο κόσμος έχει στο μεταξύ γεμίσει με ...Κουτάκια που προσπαθούν να πάρουν τη θέση του πατέρα. Στην πραγματικότητα, μόνο ο πρωτότοκος Femi έχει κι έχει να επιδείξει μια συνεπή και αξιοπρεπή πορεία frontman, όπως μαρτυρά και η συλλογή που αναφέρουμε εδώ. Για τον έτερο γιο Seun τα είπαμε σε άλλο σημείο του αφιερώματος.

7) Tony Allen - No Accomodation For Lagos / No Discrimination (2002)
Πολλά μέλη της μπάντας του Kuti συνεχίζουν ακόμα να παίζουν ενεργό ρόλο στη μουσική σκηνή. Ο καλύτερος εξ' αυτών είναι ο ντράμερ Tony Allen, ο ερχομός του οποίου στην Ελλάδα αποτέλεσε και την αφορμή του παρόντος αφιερώματος. Ακμαίος και παραγωγικότατος, με την μέχρι τώρα δισκογραφία του ο Allen συντηρεί την παράδοση του afrobeat χωρίς συντηρητισμούς και αγκυλώσεις. Παράλληλα δίνει το στίγμα του σε συνεργασίες με νεότερους μουσικούς όπως οι Air, ο Jarvis Cocker και ο Damon Albarn. Αναζητείστε αυτή την πρόσφατη 2-σε-1 επανέκδοση των παλιότερων albums αλλά μην αμελήσετε ν' ακούσετε και την τελευταία του κατάθεση Lagos No Shaking (2006). Από τα υπόλοιπα μέλη, άξιος αναφοράς είναι ο Oghene Kologbo που με τους Afrobeat Academy ηχογράφησε πέρυσι ένα άλμπουμ με τον τίτλο (τι άλλο;) Remember Fela Anikulapo Kuti.

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ

1. Antibalas Afrobeat Orchestra - Who Is This America? (2004)
Αν υπάρχει μία σύγχρονη μπάντα που έδωσε ξανά στο afrobeat τη χαμένη αίγλη δεκαετιών, δημιουργώντας ταυτόχρονα ένα νέο ρεύμα αφωσιωμένων και πλήρως υποψιασμένων οπαδών, αυτή δεν είναι άλλοι από τους Antibalas Afrobeat Orchestra. Με ορμητήριο το Brooklyn της Νέας Υόρκης και έχοντας οργώσει την υφήλιο δίνοντας εκρηκτικές συναυλίες, χαίρουν υψηλότατης εκτίμησης τόσο για τις μουσικές τους δημιουργίες όσο και για την έντονα πολιτικοποιημένη δράση τους. Στην περίπτωσή τους μάλιστα, ο όρος "κολεκτίβα" μόνο δόκιμος δεν είναι. Μιλάμε και για 12 νοματαίους... Το "Who Is This America?" είναι μάλλον η κορυφαία στιγμή τους, αν και έχουμε να κάνουμε με ένα σύνολο δισκογραφίας που κινείται σε υψηλότατα επιπεδα.

2. Kokolo Afrobeat Orchestra - Love International (2007) Ένας πρώην πάνκης που ακούει στο όνομα Ray Lugo σχημάτισε τους Kokolo Afrobeat Orchestra το 2001, στη Chinatown της (ποιας άλλης;) Νέας Υόρκης. Kokolo στην αργκό του Spanish Harlem σήμαινε ο πιστός ακροατής των "άφρο" μουσικών και αυτό και μόνο φτάνει για να πάρει κάποιος μια πρώτη ιδέα του τι θα ακούσει. Μαινόμενο afrobeat, μπαρουτοκαπνισμένο funk, latin κρουστά, hip-hop ρίμες και μια uptempo διάθεση, πολύ δύσκολο να της αντισταθείς.

3. The Daktaris - Soul Explosion (1998)
Θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως πατέρες και προπομποί των Αntibalas μιας και μετά την διάλυσή τους, μέλη των πρώτων σχημάτισαν τους δεύτερους. Το "Soul Explosion" αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα "back to the roots" ηχογράφησης μιας και μοιάζει πραγματικά να προέρχεται από τη Νιγηρία της δεκαετίας του '70, ηχητικά και αισθητικά. Δεν κυκλοφόρησαν κάτι άλλο, αυτό όμως ήταν αρκετό για να δημιουργηθούν οι βάσεις που θα ωθούσαν πολλούς σύγχρονους μουσικόφιλους να ανακαλύψουν το afrobeat.

4. Konono No 1 - Lubuaku (2004)
Αποτελεί ερωτηματικό αν πρόκειται για μια σύγχρονη afrobeat μπάντα μιας και η πρώτη τους ηχογράφηση έγινε το 1978 αλλά κυκλοφόρησε το 1987. Και δεν πρόκειται για ολόκληρο άλμπουμ αλλά για ένα κομμάτι... Οι ολοκληρωμένες δουλειές έκαναν την εμφάνισή τους πολύ αργότερα, στη δεκαετία που διανύουμε δηλαδή. Οι L'orchestre folklorique T.P. Konono N°1 de Mingiedi όπως είναι ολόκληρο το όνομά τους χρησιμοποιούν κρουστά φτιαγμένα από άχρηστα αντικείμενα, μικρόφωνα DIY τεχνοτροπίας και ηλεκτρικά likembe (παραδοσιακό όργανο) για να δημιουργήσουν το ηχητικό χαρμάνι τους, χαίροντας μεγάλη αποδοχή από ελιτίστικα έντυπα όπως το Wire. Προσθέστε στο βιογραφικό τους μια συνεργασία με την Bjork αλλά και διασκευή σε κομμάτι τους από τους Ex. Και το σημαντικότερο απ' όλα, προέρχονται από τη Δημοκρατία του Congo, για να μη νομίζουμε ότι η Νέα Υόρκη αποτελεί την αρχή και το τέλος των σύγχρονων afrobeat ήχων.

5. Lagbaja - We Before Me (2001)
Το ίδιο ισχύει και για τον μυστηριώδη αυτόν καλλιτέχνη από το Lagos της Νιγηρίας που εδώ και δεκαπέντε περίπου χρόνια βρίσκεται στην εμπροσθοφυλακή του αφρικανικού ήχου μπολιάζοντας το afrobeat με highlife, juju, jazz και funk τεχνοτροπίες. Αλλά και παραδοσιακά στοιχεία Yoruba, στη διάλεκτο των οποίων το όνομά του σημαίνει "Κάποιος, κανένας, οποιοσδήποτε, ο καθένας". Το μυστήριο όμως πέραν του ονόματος επικουρείται και από το γεγονός ότι έχει επιλέξει να εμφανίζεται πάντα με μάσκα (λέτε να ζήλεψε από τους Residents;). Εν κατακλείδι, το άλμπουμ We Before Me, συγκεντρώνοντας κάποια κομμάτια από τρεις κυκλοφορίες του στη Νιγηρία, προάγει σε ικανοποιητικό βαθμό μουσική η οποία έχει μεγάλη απήχηση όχι μόνο σε δυτικούς αστούς αλλά και σε γηγενείς Αφρικανούς. Ανεξαρτήτως προσωπικού γούστου, καταλήγουμε σε ένα άκουσμα ενδιαφέρον και απαραίτητο για μια σφαιρική προσέγγιση του afrobeat στις μέρες μας.

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ: ΟΙ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ

1. The Budos Band - The Budos Band II (2007)
Ανακατεύοντας το afrobeat με την jazz και το funk και με την πλάστιγγα να κλίνει τελικά σε αυτό που θα χαρακτηρίζαμε ως afro-funk, οι Budos Band έχουν ηχογραφήσει δύο άλμπουμ στα οποία δεν ακούγεται ανθρώπινο κιχ, με το δεύτερο να περιέχει ένα κομμάτι που ονομάζεται "Budos Rising". Από μόνο του, ως κληροδότημα στη συγχρονη "μαύρη" μουσική, θα ήταν αρκετό για να μνημονεύονται με χρυσά γράμματα. Δεν μπορεί, θα σας μπήκε η περιέργεια...

2. Nomo - Ghost Rock (2008)
Αν δεχτούμε (μe κάπως ανοιχτόμυαλο πνεύμα) ότι ο Aphex Twin στηρίχτηκε στις βάσεις που έθεσαν οι Kraftwerk για να κάνει τα δικά του και ο Four Tet ήπιε νερό στο όνομα των διάφορων θεριών της jazz πριν αρχίσει να "καίει" ρυθμούς και μελωδίες, έτσι και οι Nomo πάτησαν πάνω στις βάσεις που έθεσε κάποτε o Fela Kuti για να πάνε το όλο θέμα πολύ πιο πέρα. Πειραγμένο afrobeat θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε και όσο συναρπαστικό ακούγεται άλλο τόσο πραγματικά είναι.

3. Jimi Tenor & Kabu Kabu - Joystone
Κι όμως, αν και ακούγεται σαν το ανεκδιήγητο "Αλβανός τουρίστας", ο όρος "Φιλανδός αφρομπιτάς" θα μπορούσε να είναι δόκιμος μέσα από αυτό το άλμπουμ του χαμαιλεοντικού διοπτροφόρου μουσικού. Με άνεση προσαρμοζόταν σε διάφορα μουσικά είδη ανέκαθεν ο Tenor, γιατί να μην αφρομπιτάρει και λίγο άλλωστε; Και για να το κάνει, διαλέγει για παρέα τους Kabu Kabu, στους οποίους μέλος είναι ένας πρώην "συναγωνιστής" του μεγάλου Fela, o Nicholas Addo Nettey. Το αποτέλεσμα αρκετά ικανοποιητικό, χαράζει μια γραμμή ανάμεσα σε free αναζητήσεις (ο Pharoah παραμονεύει...), αφρικανικούς ρυθμούς και νεωτερισμούς. Τίποτα εντυπωσιακό αν αναλογιστούμε τη μούρλια του Tenor...

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ: ΟΙ ΣΥΛΛΟΓΕΣ

1. Red Hot + Riot (the music and spirit of Fela) (2002)
Η οργάνωση Red Hot είναι μια διεθνής πρωτοβουλία που συγκεντρώνει χρήματα για την καταπολέμηση του AIDS, μέσω μιας σειράς μουσικών compilation. Τα άλμπουμ είναι αφιερωμένα σε σημαντικούς μουσικούς (Cole Porter, Fela Kuti, Duke Ellington) ή σ' ένα μουσικό είδος (Red Hot + Country, Red Hot + Cool κ.λπ.). Στη συλλογή για τον Fela συμμετέχουν κορυφαίοι μουσικοί της αφρικάνικης διασποράς (από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη, την Κούβα, τη Βραζιλία και τη Δυτική Αφρική), μαζί με το γιο του Femi και τον ντράμερ Tony Allen. Περιέχει αποσπάσματα ή ολόκληρα κομμάτια του Fela, με τους αυθεντικούς ή καινούργιους στίχους, και πειραγμένες ενορχηστρώσεις. Παρελαύνουν μουσικοί της παλιάς φρουράς (Rey Lema, Baaba Maal, Manu Dibango, Jorge Ben) έως εκπρόσωποι της soul και του σύγχρονου afrobeat (Macy Gray, Sade, Nile Rodgers, Antibalas).

2. Afrobeat Sudan Aid Project (2004)
Καλή συλλογή για να γνωρίσει κανείς τα καινούργια ονόματα του afrobeat, όπως τους Kokolo, τους Antibalas Afrobeat Orchestra, τους Akoya Afrobeat Ensemble. Τα χρήματα πηγαίνουν στους πρόσφυγες του Νταρφούρ.

3. Bokoor Beats: Vintage Afro-Beat, Afro-Rock & Electric Highlife from Ghana
Ο τίτλος δεν θα μπορούσε να είναι πιο εύγλωτος. Μια συλλογή ηχογραφήσεων του (λευκού) ειδήμονα John Collins, ο οποίος αν και καθηγητής πανεπιστημίου έχει αποφύγει μια αποκλειστικά εγκεφαλική προσέγγιση για το είδος στα άρθρα, τα βιβλία, τις παραγωγές και τις "παρεμβάσεις" του. Περιέχει ηχογραφήσεις από το studio του με τη δικιά του αλλά και άλλες μπάντες της δεκαετίας του '70. Ένας πολύ ενδιαφέρον δίσκος έστω κι αν περιέχει περισσότερο "afro" και λιγότερο "beat".

4. Booniay!: A Compilation of West African Funk (2002) & The Danque (2003)
Πάλι η Γκάνα στο προσκήνιο, έστω κι αν αυτές οι δύο συλλογές της Afrodisiac περιέχουν κομμάτια και από άλλες χώρες. Με σαφή έμφαση στο funk groove.

5. Nu Afrobeat Experience (2002)
Συλλογή της Shanachie Records, με τους απαραίτητους "κράχτες" (Allen, Ayetoro) αλλά και με λιγότερο γνωστά (στους εκτός Νιγηρίας) δείγματα της σύγχρονης σχολής του afrobeat.

6. Nigeria Rock Special - Psychedelic Afro-Rock & Fuzz Funk in 1970s Nigeria
Άλλος ένας εύγλωτος τίτλος μας βοηθάει να κόψουμε κάποιες λέξεις στα επεξηγηματικά σχόλια. Αν ο συνδυασμός των επιθέτων στον τελευταίο τίτλο δεν σας κίνησε την περιέργεια για να εξερευνήσετε αυτό το υλικό, τότε ό,τι παραπάνω και να πούμε εμείς δεν θα τα καταφέρουμε. Αν πάλι το παρόν αφιέρωμα σας έκανε να θέλετε να ψάξετε παραπάνω έναν ήχο με πολύ δύναμη και ακόμα περισσότερη ενέργεια, που πέρασε πολλά σύνορα κι άντεξε πολλές δεκαετίες, τότε σας καλωσορίζουμε στην αρχή ενός πολύ ενδιαφέροντος ταξιδιού.
_ _ _

Διαβάστε: το βιβλίο African Pop Roots του John Collins
Ακούστε: τις κασέτες από την Αφρική.