Μουσική από τίτλους αμερικάνικων σήριαλ της περιόδου 1970-2000
Πληροφορία, άποψη και για κάποιους νοσταλγία. Ένα αφιέρωμα του Στυλιανού Τζιρίτα για όσους αγαπούν (ή αγαπούν να... μισούν) την τηλεόραση.
Είναι γενική παραδοχή ακόμα και μεταξύ ατόμων που μετά βδελυγμίας απορρίπτουν τα τηλεοπτικά προγράμματα, ιδιωτικών ή κρατικών καναλιών, ότι οι τηλεοπτικές σειρές έχουν μια ξεχωριστή γοητεία. Αυτό οφείλεται καταρχήν στο ίδιο το μέσο που κατόρθωσε να πάρει μικρές δόσεις κινηματογραφικής γραφής και να φέρει μια πλοκή βασισμένη σε πρωτότυπο σενάριο ή κάποιο βιβλίο στην θαλπωρή της εστίας, οικογενειακής ή σινγκλατωρούσας.
Η αμερικάνικη τηλεόραση παραμένει ηγήτορας, όχι μόνο στην παραγωγή σήριαλ αριθμητικώς, αλλά όπως έχει γίνει φανερό τα τελευταία χρόνια και στη μεθοδολογία ανάπτυξης τους. Η αγγλική παραγωγή το προσπαθεί δεκαετίες τώρα αποφεύγοντας τους κανόνες της αμερικανικής παραγωγής, ενώ η Ισπανία και η Γαλλία ακολουθούν κατά πόδας. Ωστόσο οι ΗΠΑ παραμένουν σαφώς ο κολοσσός.
Η ηγεσία των αμερικανικών καναλιών αντιλαμβανόμενη πολύ νωρίς τη δύναμη του μέσου, είτε μιλάμε για σειρές οι οποίες είχαν αυτοτελή επεισόδια είτε για σήριαλ ροής, επένδυσε σε αυτά ακόμα και σε χαλεπούς καιρούς -σε αντίθεση για παράδειγμα με ότι συνέβη εδώ στην οικονομική κρίση προ ολίγων ετών, όπου οι σειρές μηδενίστηκαν και χρήμα επενδύθηκε αποκλειστικά σε τηλεπαιχνίδια και talk shows (πολιτικά και μη). Η αμερικανική παραγωγή επένδυσε σε κάθε τομέα δόμησης των σήριαλ αυτών και έφτιαξε κανόνες οι οποίοι αφορούν το σενάριο, την τοποθέτηση της κάμερας, την κατηγοριοποίηση των ειδών και ασφαλώς, τη μουσική.
Ο συνθέτης μουσικής για την τηλεόραση έχει ίσως έργο δυσκολότερο και από εκείνο του κινηματογράφου, έχοντας ελάχιστα περιθώρια ελιγμού και μια πολύ σκληρή «γραμμή» από τους παραγωγούς. Η είσοδος των τραγουδιών και του back catalogue των εταιρειών στις σειρές, ως ένα επιπρόσθετο έσοδο, διαφοροποίησε τον χώρο, αλλά και πάλι είχαμε να κάνουμε με μια συγκεκριμένη κάστα μουσικών και συνθετών. Όπως θα δειχθεί και από την παρακάτω λίστα, μερικοί διάσημοι κινηματογραφικοί συνθέτες δοκίμασαν την τύχη τους στην τηλεόραση, και όσο λίγες κι αν ήταν οι περιπτώσεις, άλλες τόσες ήταν οι εξομολογήσεις τους σε μεταγενέστερες συνεντεύξεις όπου σημείωναν την απέχθεια τους για τον τρόπο δουλειάς που τους επιβλήθηκε.
Η παραγωγή και ενορχήστρωση είναι φανερό (αν και όχι αυτονόητο) ότι ακολούθησε τη νοητή παράλληλη γραμμή της pop (με την ευρύτερη έννοια του λόγου) μουσικής ανά εκάστοτε περίοδο. Τα όργανα που πρωταγωνιστούσαν ανά περίπτωση ήταν επίσης απολύτως συμβατά με τη γενική ιδέα που είχε περί μουσικής ανά συγκεκριμένη στιγμή ο μέσος ακροατής.
Στην παρακάτω λίστα έχει προκριθεί μία 20άδα σειρών οι οποίες άφησαν το στίγμα τους όχι μόνο με την εικόνα και το σενάριο αλλά και με τη μουσική κατάθεση τους. Επιλέχθηκαν σειρές οι οποίες έχουν προβληθεί από τα ελληνικά κρατικά ή ιδιωτικά κανάλια.
1) The Waltons
Συνθέτης: Jerry Goldsmith
Έτη προβολής: 1972-1981
Αριθμός επεισοδίων: 221
Η σειρά η οποία άφησε εποχή με το περίφημο «καληνύχτα Τζων Μπόυ» στο τέλος κάθε επεισοδίου ως επισφράγιση της εικόνας της πανίσχυρης οικογένειας στις αρχές του 20ου αιώνα, είχε ένα μπάντζο ως πρωτόλεια americana πινελιά, το οποίο όμως μετά υπογραμμιζόταν ευλαβικά από μια τρομπέτα με σουρντίνα για να υπογραμμιστεί και η επερχόμενη αστικοποίηση (ζήτημα το οποίο έτσι κι αλλιώς απασχολούσε σε επίπεδο θεματικής την εν λόγω φαμίλια).
2) The Streets Of San Francisco
Συνθέτης: Patrick Williams
Αριθμός επεισοδίων: 77
Πληκτροφόρο funk με πολυεπίπεδα πνευστά που ήθελαν να αποδώσουν ταυτόχρονα τόσο τον ζόφο όσο και την ποικιλία διαδρομών και ζωών στην έτσι κι αλλιώς ιδιαίτερη πόλη ήταν αποτελούσε το σκηνικό της δράσης. Χαρακτηριστικό μοτίβο πολλών σειρών αστυνομικών εκείνης της εποχής, όπου συνδυαζόταν ο μαύρος απόηχος (για να δοθεί η έννοια της ζούγκλας καθότι η μαύρη κουλτούρα αντιπροσώπευε εκείνη την εποχή το μπαστάρδεμα εξευγενισμός των ήσυχων προαστίων).
3) Συνθέτης: Mike Post
Έτη προβολής: 1974-1980
Αριθμός επεισοδίων: 123
This is Jim Rockford. At the tone, leave your name and message, I'll get back to you ήταν το μήνυμα στον τηλεφωνητή του ιδιωτικού ντετέκτιβ ο οποίος είχε τόσα μειονεκτήματα όσα και ο καθένας μας, γι’ αυτό και έγινε τόσο αγαπητός ο αείμνηστος James Garner ο οποίος ενσάρκωνε τον ρόλο. To θέμα έμπαινε με έναν τριζάτο συνθετητή να παιανίζει ένα εμβατηριακό και κολλητικό μοτίβο σε minimoog, για να χωθεί αργότερα ο Dan Ferguson των Rare Earth σε ένα καλοσχηματισμένο κεντίδι ήχων από την κιθάρα του.
Συνθέτης: Jack Elliott
Έτη προβολής: 1976-1981
Αριθμός επεισοδίων: 115
Κανείς δεν ήξερε (ή δεν ενδιαφερόταν για να είμαστε πιο ακριβείς) αν ήταν η παρτιτούρα του Elliot ή η παρέλαση κοντινών πλάνων στα πρόσωπα των Αγγέλων ο λόγος που οι τίτλοι της αρχής γοήτευσαν εξαρχής. Το υπόβαθρο ήταν ανθυπο-disco ως όφειλε ένεκα εποχής μπολιασμένο με μουσική ξενοδοχειακής μονάδας κάπου στη Φλώριδα.
5) Συνθέτης: Fred Karlin
Έτη προβολής: 1977-1978
Αριθμός επεισοδίων: 14
Ο υπερπαραγωγικός συνθέτης Fred Karlin έκανε την έξυπνη κίνηση να βάλει στην αρχή μία κιθάρα αρπίζουσα για να μας δώσει τη σχεδόν μελαγχολική διάσταση της μοναξιάς του μοναδικού επιζήσαντα από την μυθική ήπειρο. Μετά ακολουθούσε ένα πατερναλιστικό μοτίβο-μπουρλέσκ με βιολιά και ντραμς (όχι τύμπανα συμφωνικής) που συνέχιζε να αφηγείται με μινόρε λογικές μια μοναχική και ηρωική πορεία, αυτή του ανθρώπου με τα βράγχια δηλαδή.
6) Dallas
Συνθέτης: Jerold Immel
Έτη προβολής: 1978-1991
Αριθμός επεισοδίων: 356
Να ένα παράδοξο. Η μουσική του βετεράνου των τηλεοπτικών σειρών δεν έχει αποτυπωθεί ποτέ σε αυθεντική μορφή από τον ίδιο. Δεν έχει κυκλοφορήσει ποτέ δίσκος που να έχει το ‘Dallas theme’ στην εκτέλεση η οποία ακούγεται στην αρχή του τεξανικού αυτού πετρελαϊκού ατρειδικού δράματος. Ότι βρείτε μπροστά σας σε δισκοπωλεία ή σε καταλόγους είναι εκτελέσεις μετά από πολλά χρόνια από άσχετες (και κυρίως ευρωπαϊκές) ορχήστρες. Ο Immel έγραψε ένα στιβαρό theme με ένα μασχαλάτο, ως όριζαν οι καιροί, slapping μπάσο να χτίζει αγωνία και μετά μία φουλ ορχήστρα να μπαίνει διατρανώνοντας το μεγαλείο των Γιούιν.
7) Taxi
Συνθέτης: Bob James
Έτη προβολής: 1978-1983
Αριθμός επεισοδίων: 115
Ο Bob James ήταν από τα μεγάλα πουλέν της αμερικάνικης ορχηστρικής μουσικής την δεκαετία του ‘70. Η χρήση των συνθετητών από μεριάς του μπορεί να ήταν συντηρητικών τάσεων αλλά πάντα έβριθε ιδεών. Εδώ υπογράφει ένα χαμηλών τόνων θέμα που υποδηλώνει μία πικρία ζωής, υποσημειώνοντας με αυτό τον τρόπο αυτή την απόλυτα ρεαλιστική κωμωδία (κυριολεκτικά) δρόμου.
8) Buck Rogers In The 25th Century
Συνθέτης: Stu Phillips
Έτη προβολής: 1979-1980
Αριθμός επεισοδίων: 31
Ο, πάντα λεπτών χειρισμών, Phillips έγραψε ένα δυαδικό σύστημα αξιών γι’ αυτό το θέμα. Ξεκινά με ένα απειλητικό γεμάτο συνθετητές και φανφάρες από πνευστά πρώτο σκέλος, ακολουθεί μια έξυπνη γέφυρα από βιόλες και ξεσπάει σε έναν κλασσικό πυρήνα συντηρητισμού που ήθελε να υποδηλώσει ότι δεν είχαμε να κάνουμε με τίποτε παραπάνω από μια σειρά επιστημονικής φαντασίας προορισμένη για παιδιά (και μόνο).
9) Dynasty
Συνθέτης: Bill Conti
Έτη προβολής: 1981-1989
Αριθμός επεισοδίων: 217
Εξαιρετική δουλειά από τον Bill Conti με ένα όμορφο ισοκράτημα στην αρχή το οποίο μετά εξελίσσεται σε ένα καλοσχηματισμένο σμήνος ήχων το οποίο οδηγούν υπέροχα όμποε. Ο Conti ηχογράφησε εκ νέου το θέμα με διαφορετική ενορχήστρωση για τις ανάγκες του δεύτερου κύκλου. Εδώ έλειπε όμως ένα ωραίο όσο και χαρακτηριστικό φλάουτο και το σόλο του.
Συνθέτης: Mike Post
Έτη προβολής: 1981-1987
Αριθμός επεισοδίων: 146
Μια ολοκάθαρη και θλιμμένη μουσική γραφή από τον Mike Post δίνει την ρεαλιστική πλευρά μιας σειράς η οποία προσπάθησε να κρατήσει τις ισορροπίες: ούτε ο υπερβέβαιος, ή ο πάντα-κερδίζω αστυνομικός, ούτε όμως και το κάθαρμα σε κάθε περίπτωση. Ένας άνθρωπος και η δυσκολία της ιδιόρρυθμης δουλειάς του, ήταν η λογική. Τα σχεδόν πένθιμα χρώματα των τίτλων τονίστηκαν άψογα από το σχεδόν Billy Joel πιάνο ενώ μία έξυπνη φράση από έναν ταλαντωτή χαρακτήριζε τελικά το μήνυμα της παρτιτούρας.
11) Knight Rider
Συνθέτης: Glen A. Larson, Stu Phillips
Έτη προβολής: 1982-1986
Αριθμός επεισοδίων: 90
Ένα κυκλώπειο μπάσο μαζί με ένα θέμα στα πλήκτρα που χρωστάει στον Βάγκνερ τα μαλλιοκέφαλα του και με πανέξυπνη χρήση του στη μέση της σύνθεσης, το δίδυμο των βετεράνων της τηλεόρασης έφτιαξε ένα θέμα που ήταν πιο σοβαρό από την ίδια την σειρά που προλόγιζε.
12) The A-Team
Συνθέτες: Mike Post
Έτη προβολής: 1983-1987
Αριθμός επεισοδίων: 98
Ο πολύπειρος John Ashley διηγείται μέσα σε ήχους στρατιωτικού ταμπούρου το σκοτεινό παρελθόν των μισθοφόρων αυτής της παραστρατιωτικής οργάνωσης. Μετά από ένα κροταλίζων πολυβόλο μπαίνει μουσική γραμμένη με σκοπό να υπενθυμίσει τον ύμνο των αμερικανών λοκατζήδων με ενδιάμεση στάση σε μία κιθάρα με πενιά που θα μπορούσε να χρεωθεί, και ως ήχος και ως περπάτημα, στον Clapton της δεύτερης περιόδου.
13) Συνθέτες: Glen A. Larson, Stu Phillips
Έτη προβολής: 1983-1987
Αριθμός επεισοδίων: 98
Ο Stu Phillips κατηγορήθηκε ότι έκλεψε ιδέες από τον παιάνα του ‘Star Wars’ τελικά όμως ο χρόνος έδειξε ότι το θέμα της ηρωικής ναυαρχίδας υπό της διαταγές του αδέσμευτου Αντάμα καρφώθηκε στο μυαλό όσων παρακολουθούσαν τη σειρά. Μεγάλο ρόλο σε αυτό έπαιξαν τα κρουστά της πλήρους 64άρας ορχήστρας τα οποία έδιναν έναν σχεδόν αυτοκρατορικό και μιλιταριστικό τόνο στο όλο εγχείρημα.
14) Miami Vice
Συνθέτης: Jan Hammer
Έτη προβολής: 1984-1988
Αριθμός επεισοδίων: 89
Ο ακόμη άγνωστος τότε στα κινηματογραφικά στίφη Michael Mann θα κάνει παραγωγή σε ένα θρυλικό πλέον (όσο και γυαλισμένο, αν και βίαιο) αστυνομικό σήριαλ που θα φέρει ένα δίδυμο αστυνομικών να περιφρουρεί την αμερικάνικη θερετρούπολη υπό τους ήχους ενός Τσεχοαμερικανού συνθέτη. Ο Hammer θα φέρει την synth κιθάρα στο προσκήνιο και θα φτιάξει ένα μικρό κομψοτέχνημα το οποίο σου καρφώνει το μπάσιμο της εξάχορδης καθώς η κάμερα τρέχει πάνω από τα σμαραγδένια νερά και τα φλαμίνγκο θαρρείς κι αλαφιάζονται από τo drum machine.
15) Thirty Something
Συνθέτης: W.G. Snuffy Walden
Έτη προβολής: 1987-1991
Αριθμός επεισοδίων: 85
Αυτή η ξεχασμένη αλλά χαρακτηριστική σειρά είχε ακριβώς τη μουσική η οποία άρμοζε στη φυσιολογία των χαρακτήρων των ηρώων της. Άοσμη και άνευρη, γι’ αυτό άλλωστε κρίνεται απόλυτα επιτυχημένη. Η υποδόρια μελαγχολία δεν ήταν τέτοια, ήταν ουσιαστικά υπενθύμιση της κατάθλιψης της Generation X που είδε να πηγαίνει στο διάτανο η δική της επανάσταση μεταξύ πάνας και δεύτερης υποθήκης του σπιτιού.
Και ο David Crosby είχε προσπαθήσει να αναλάβει τον ρόλο του συνθέτη «τίτλων της αρχής» με μια ειδικά για την περίσταση γραμμένη σύνθεση, δεν τα κατάφερε όμως, κάτι που όπως εξομολογήθηκε σε συνέντευξη του χρόνια μετά, τον είχε πειράξει πολύ.
16) MacGyver
Συνθέτης: Randy Edelman
Έτη προβολής: 1985-1992
Αριθμός επεισοδίων: 139
Για ποιο λόγο ο (πλούσιας πείρας όχι μόνο από το Broadway αλλά και από session σε δίσκους καλλιτεχνών όπως οι Carpenters και ο Barry Manilow) Randy Edelman έκανε τόσο κακή μίξη σε αυτό το έξυπνο θέμα, το οποίο μπορεί να ήταν μεν συντηρητικής δομής (όπως ακριβώς και ο ήρωας στην κανονική εκτός περιπετειών ζωή του), αλλά το ξεπέταγμα στα πλήκτρα του συνθεσάιζερ ως φορτίσιμο της σύνθεσης το έκανε αξιομνημόνευτο (έστω και με κακό mastering);
17) Twin Peaks
Συνθέτης: Angelo Badalamenti
Έτη προβολής: 1990-1991
Αριθμός επεισοδίων: 30
Αντικειμενικά ένα από τα αριστουργήματα της τηλεοπτικής οθόνης. Μία μικρή συμφωνιέτα, η οποία γράφτηκε μάλιστα παρουσία του ίδιου του David Lynch μέσα σε ένα 20λεπτο σε ένα Fender Rodes το οποίο υπήρχε μόνιμα στο γραφείο του Badalamenti στο Μανχάταν όπου και τον είχε επισκεφθεί ο σκηνοθέτης για να του προτείνει να συνεργαστούν εκ νέου μετά την επιτυχημένη συνεργασία που είχαν για τις ανάγκες του soundtrack του ‘Blue Velvet’. Ο συνθέτης μόλις τελείωσε τον αυτοσχεδιασμό ζήτησε μερικές ημέρες για να κάνει αλλαγές σε κάποιες νότες «που μάλλον ήταν παράταιρες» (όπως χαρακτηριστικά είπε χρόνια μετά σε μια συνέντευξη), αλλά ο Lynch του είπε να μην πειράξει μήτε μισό πάτημα στο κλαβιέ.
Συνθέτης: John E. Davis
Έτη προβολής: 1990-2000
Αριθμός επεισοδίων: 293
Μια επίφαση σκληρής κιθάρας με στυλ «να πιάσουμε τα νιάτα» και μια απόλυτα συντηρητική γραμμή πλεύσης σε όλη τη σύνθεση, με πήξιμο σε midi πνευστά (της μόδας τότε) και υπερψυγμένο στη συμπίεση μπάσο που ακουγόταν σα να σκάει ταψί με γαλακτομπούρεκο χάμω. Τελικά αυτό που σου μένει είναι μόνο αυτή η επίφαση σκληρού rawk (αν και δεν υπήρχε τότε ως όρος).
19) The X-Files
Συνθέτης: Mark Snow
Έτη προβολής: 1993-2002
Αριθμός επεισοδίων: 218
Βυθισμένο στο delay αυτό το αντικειμενικά ιστορικό θέμα έμελε να ντύσει μέχρι και ρεπορτάζ σε ελληνικά δελτία ειδήσεων κάθε φορά που κάτι προσιδίαζε το άγνωστο και παράδοξο. Ακόμα και αυτή η εκνευριστική χρήση υπογραμμίζει την απόλυτη και ολοκληρωτική παραδοχή του θέματος αυτού. To synthesizer σε ρόλο θερεμίνης έδινε την απαιτούμενη απόκοσμη-μεταφυσική χροιά
20) Law & Order
Συνθέτης: Mike Post
Έτη προβολής: 1990- σήμερα
Αριθμός επεισοδίων: 456
Ένα από τα μακροβιότερα σήριαλ της αμερικανικής τηλεόρασης και η χαρακτηριστική μουσική του Mike Post με το τρέμολο της κιθάρας να χρωματίζει τη σύνθεση, θέλοντας έτσι να δώσει το στοιχείο του χρόνου που είναι δομικός παράγοντας στην εξέλιξη του κάθε επεισοδίου. Λιτό και απέριττο, όπως τα περισσότερα έργα του συγκεκριμένου συνθέτη, καταφέρνει να δημιουργήσει ατμόσφαιρα κατάλληλη για τα ειδεχθή -και ειδικής κατηγορία- εγκλήματα τα οποία ερευνά η συγκεκριμένη ομάδα αστυνομικών στο σενάριο αυτού του πραγματικά καλού αστυνομικού tv-show.
Η λέξη tv-show επιλέχθηκε ως κατακλείδα στην παραπάνω λίστα μιας και αυτός είναι ο όρος που χρησιμοποιείται σε σχετικά άρθρα. Στις προ καλωδιακής τηλεόρασης εποχές στις ΗΠΑ (δηλαδή στις αρχές των 80s ακόμα), η σαιζόν διαρκούσε από τον Σεπτέμβριο μέχρι και τον Μάρτιο, με τις πρεμιέρες να λαμβάνουν χώρα το αργότερο μέχρι τις 15 Οκτωβρίου. Η επέλαση των συνδρομητικών καναλιών επέβαλλε -για αυτονόητους διαφημιστικούς λόγους- την επέκταση της περιόδου μέχρι και τον Μάιο. Παράλληλα όμως ξεκίνησε και το ντεμπουτάρισμα σειρών σε μήνες διαφορετικούς, ακόμα και τον Μάρτιο, ενώ πλέον δεν συναντάμε την πληθώρα επεισοδίων που βρίσκαμε στις δεκαετίες ‘60, ‘70 και ‘80 (25-34 επεισόδια ανά σαιζόν). Πολλές επιτυχημένες σειρές, ακόμα και αυτές που έχουν εξαρχής βλέμμα προς συνέχιση την επόμενη τηλεοπτική χρονιά, έχουν αριθμό αύξοντα ο οποίος φτάνει μέχρι το 13ο-15ο επεισόδιο.
Ειδικότερα στη θεματική που εξετάζει το συγκεκριμένο άρθρο υπάρχει ένας παβλοφισμός. Αν κάνετε ένα μικρό πείραμα στον ίδιο σας τον εαυτό, θα διαπιστώσετε ότι ανακαλώντας μια οποιαδήποτε σειρά, όχι μόνο μία από τις παραπάνω, αλλά όποια εσείς προκρίνετε ως αγαπημένη, θα διαπιστώσετε ότι ο ήχος των τίτλων της αρχής είναι ένα από τα βασικά σημεία στα οποία η μνήμη έχει κρατήσει σημειώσεις. Το ηχητικό θέμα λειτουργεί στον θεατή ως τυφλό κάλεσμα ότι «ήρθε η ώρα». Με την τηλεόραση αναμμένη, όταν το άκουγε από οποιοδήποτε σημείο του σπιτιού και ενώ ασχολείτο με άλλα ζητήματα (ή ακόμα και με την προπαρασκευή διαφόρων σνακς που θα κατατρόπωνε κατά τη διάρκεια του αγαπημένου του show) ήξερε ότι η επόμενη μισή-μία ώρα του ανήκε συναισθηματικά, όχι απλά σε επίπεδο παρακολούθησης αλλά και αναζήτησης της δικής του προσωπικής χαμένης Ατλαντίδας, της ευτυχίας δηλαδή.
