Οι δρόμοι έχουν τα δικά τους τραγούδια

Ο δρόμος, όντας συνδεμένος σαν έννοια με την περιπλάνηση και την ελευθερία, γοητεύει και εμπνέει τους μουσικούς όλου του κόσμου και έχει τραγουδηθεί πολύ. Από τους Rolling Stones (Street Fighting Man) ως τους Go-Betweens (Streets Of Your Town) και από τους Pogues (Sunny Side Of The Street) και τον Van Morrison (Bright Side Of The Road) ως το Μάνο Λοΐζο (Ο Δρόμος) και τον Άκη Πάνου (Ο Δρόμος Είναι Δρόμος), λίγοι είναι εκείνοι που δεν έχουν γράψει και τραγουδήσει για το δρόμο γενικά ή και για συγκεκριμένους δρόμους.

Αυτό το τελευταίο είναι και το θέμα μας. Τραγούδια και δίσκοι με ονόματα δρόμων, ή αν θέλετε δρόμοι που έγιναν τραγούδια. Δρόμοι που έζησαν, περπάτησαν και αγάπησαν μουσικοί και έπαιξαν τόσο σημαντικό ρόλο στις ζωές τους, ή τους επηρέασαν με διάφορους τρόπους και για διάφορους λόγους από μακριά, που αποφάσισαν ότι αξίζει να γράψουν γι’ αυτούς. Θα περιοριστώ σε τραγούδια που έχουν ονόματα δρόμων στον τίτλο τους και δεν θα αναφερθώ σε εκείνα που αναφέρονται δρόμοι στους στίχους (όπως π.χ. η Lexington Avenue στο Waiting For My Man ή η Regent Street στο Dedicated Follower Of Fashion) γιατί διαφορετικά θα χαθεί η μπάλα. Και ενώ μοιραία η μερίδα του λέοντος είναι για αγγλικούς και αμερικάνικους δρόμους, θα κάνουμε ένα ταξίδι στον κόσμο πριν καταλήξουμε εκεί. Πριν ξεκινήσουμε credit στους φίλους και συντρόφους στο mic.gr Γιώργο Λεβέντη και Αντώνη Ξαγά για τη συνεισφορά τους.

Ελλάδα

Ξεκινάμε από τα δικά μας. Στην Αθήνα το 1971 κυκλοφόρησε, με μουσική του Άγγελου Σέμπου και στίχους της Κωστούλας Μητροπούλου, ο δίσκος Ιερά Οδός που περιείχε και ομώνυμο τραγούδι με τη Μαρία Δημητριάδη. Ο Μάνος Χατζιδάκις κυκλοφόρησε το 1983 το δίσκο Οι Μπαλάντες Της Οδού Αθηνάς.  Η Ελεωνόρα Ζουγανέλη τραγούδησε το τραγούδι Αττική Οδός του Λάκη Παπαδόπουλου και της Sunny Μπαλτζή, ενώ ένα παλιότερο τραγούδι του Λάκη, σε δικούς του στίχους αυτή τη φορά, είναι το Στη Μεσογείων. Τραγούδια για κεντρικούς δρόμους, μεγάλους και μικρούς, έγραψαν ή/και τραγούδησαν οι Φατμέ (Στη Σταδίου), ο Βασίλης Νικολαΐδης (Οδός Σανταρόζα), ο Αλκίνοος Ιωαννίδης (Ζήνωνος), η Κατερίνα Κυρμιζή (Σε είδα στην Πειραιώς) και πριν από όλους αυτούς η Χάρις Αλεξίου, το Οδός Αριστοτέλους των Γιάννη Σπανού και Λευτέρη Παπαδόπουλου. O πιο τραγουδημένος δρόμος της Αθήνας όμως δεν είναι κανένας από αυτούς. Είναι η Καλλιδρομίου στα Εξάρχεια με τρία τραγούδια, και μάλιστα από εντελώς διαφορετικές καλλιτεχνικές αφετηρίες, γραμμένα γι’ αυτήν. Το ένα το έγραψαν οι Γιώργος Χατζηνάσιος και Μιχάλης Μπουρμπούλης και το τραγούδησε η Μαρινέλλα, το δεύτερο το έγραψε και το είπε ο Μωυσής Ασέρ και το τρίτο (και πιο ενδιαφέρον) οι Κτίρια τη Νύχτα. Στο ίδιο κλίμα με το τελευταίο, με πιο ηλεκτροπόπ ήχο, είναι και το Αλεξάνδρας & Πανόρμου του Sigmataf από το άλμπουμ Athens Romance που είναι γεμάτο τίτλους – τοπωνύμια της πόλης, ανάμεσά τους και έναν ακόμη για δρόμο, το Λ. Β. Σοφίας.  

Ο δρόμος που ενώνει τις δυο μεγαλύτερες πόλεις της χώρας έχει κι αυτός το τραγούδι του: Βρέχει στην Εθνική Οδό των Ξυδάκη/Ρασούλη που ανοίγει την Εκδίκηση της Γυφτιάς με τη φωνή του Διονύση Σαββόπουλου.

H Θεσσαλονίκη έχει κι αυτή τραγούδια για κάποιους δρόμους της, με πιο παλιό το Εγνατίας 406 των Γρηγόρη Μπιθικότση και Κώστα Βίρβου (εντελώς άκυρος τίτλος για ένα τραγούδι που οι δημιουργοί του δεν πρέπει να ήταν και πολύ περήφανοι έτσι κι αλλιώς, μια που το όνομα του δρόμου είναι Εγνατία στην ονομαστική και νούμερο 406 δεν υπάρχει), πιο αναγνωρίσιμο σαν τοποθεσία αλλά αδιάφορο σαν τραγούδι το Τσιμισκή και Αριστοτέλους του Γιώργου Αλκαίου και με διαφορά ανώτερο ανάμεσά τους το τρυφερά βιωματικό Οδός Ιταλίας του Γιώργου Δημητριάδη, ένας δρόμος που έπεσε θύμα της μόδας της δεκαετίας του 80 που ήθελε να αλλάζουν ονόματα δρόμων και έγινε 28ης Οκτωβρίου. Μια που έγινε όμως λόγος για την Ιταλία ας πάμε εκεί.

Ιταλία

Ένα από τα πιο όμορφα σοκάκια της Ρώμης είναι η Via Margutta που έχει απαθανατιστεί σε πολλές ταινίες και την έκανε τραγούδι ο Luca Barbarossa. Λίγο παραδίπλα είναι η Via Veneto, κέντρο της κοσμικής ζωής στη δεκαετία του 50 που έγινε γνωστή σαν Dolce Vita. Ένα από τα κομμάτια από το soundtrack του Nino Rota για την ομώνυμη ταινία - ορόσημο του Fellini λέγεται La Dolce Vita In Via Veneto. Πιο μεγάλος επίσης κεντρικός δρόμος από τους δυο προηγούμενους είναι η Via Del Corso που έκανε τραγούδι ο ράπερ Christian ενώ ένα ακόμη γκρουπ της νέας γενιάς, οι Cani έγραψαν το Corso Trieste. Τέλος για την ιστορική Αππία οδό έγραψε ο Amerigo Verardi (με μεγάλη προϊστορία στη ροκ σκηνή της χώρας) το Brindisi ai Terminali della Via Appia.

Από τους δρόμους του Μιλάνου, για την ακριβή εμπορική Via Montenapoleone έχει γράψει ο Ολλανδο-Ιταλός μουσικός, ηθοποιός και… αστρολόγος Peter Van Wood και για την ταπεινή και (μέχρι να βγει το τραγούδι) άγνωστη Via Gluck o πολύ πιο διάσημος Adriano Celentano που έμενε εκεί σαν παιδί. Για μια πόρνη της Via Del Campo της Γένοβας έχει γράψει ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του (και από τα ωραιότερα ιταλικά, και όχι μόνο, τραγούδια γενικώς) o Fabrizio De André ενώ στο 43 της Via Paolo Fabbri της Μπολόνια όπου κατοικούσε αφιέρωσε ολόκληρο άλμπουμ και τραγούδι ο Francesco Guccini.

O αυτοκινητόδρομος που ενώνει τη Ρώμη με το Μιλάνο λέγεται Αυτοκινητόδρομος του Ήλιου. Με τόσο ποιητικό όνομα δεν θα μπορούσε να μην εμπνεύσει κόσμο να γράψει γι’ αυτόν και έτσι έχουμε το Autodtrada del Sole του Giampiero Boneschi από τα 60s, το Strada del Sole του Rainhard Fendrich από τα 80s και το Autostrada del Sole από τους Silent Bob & Sick Budd από το 2020.

Τέλος θα κάνω μια γεωγραφική υπέρβαση και θα αναφέρω εδώ το αγαπημένο μου Prospettiva Nevski του Franco Battiato, που είναι μεν ιταλικό τραγούδι αλλά ο δρόμος του τίτλου είναι η κεντρική λεωφόρος της Αγίας Πετρούπολης που όταν γράφτηκε το τραγούδι λεγόταν Λένινγκραντ.

Γαλλία

Όπου Γαλλία ίσον Παρίσι, μια που η λάμψη της πρωτεύουσας επισκιάζει τις υπόλοιπες πόλεις σε αντίθεση με την Ιταλία όπου υπάρχουν πολλά καλλιτεχνικά κέντρα. Πιο διάσημος δρόμος είναι βέβαια η λεωφόρος Champs-Elysées και πιο διάσημο τραγούδι γι’ αυτήν αυτό του Joe Dassin. Υπάρχει ακόμη το Promenade aux Champs-Elysées του Sidney Bechet, το ομώνυμο πανκ τραγούδι των Adicts, το επίσης ομώνυμο ρέγκε των Suns of Arqa και πολλά ακόμη, από κάθε πιθανό είδος. Ένας ακόμη δρόμος με πολλά τραγούδια και μουσικά θέματα στο όνομά του είναι η Rue de la Paix: Rue de la Paix από την Ζazie, Rue de la Paix από τον Leo Chauliac και Rue de la Paix από τον Laurie Johnson κάποια ανάμεσά τους.

Από κει και πέρα έχουμε μια μεγάλη σειρά τραγουδιών και τζαζ κομματιών με τίτλο από λεωφόρους και δρόμους της πόλης, πολύ συχνά από καλλιτέχνες που δεν είναι Γάλλοι, μια που το Παρίσι ήταν από τον 19ο αιώνα πόλος έλξης για όλο τον κόσμο. Ενδεικτικά: Entre la Rue Didot et la Rue de Vanves του Georges Brassens, Rue Mouffetard του Patrick Bruel, 5 Avenue Marceau του Alain Chamfort, Dans La Salle Du Bar Tabac De La Rue Des Martyrs των Pigalle,  Avenue Henri Martin του Georges Delerue, 10 Rue Caumartin από τον Lionel Hampton, Rue St. Denis από την Carmel, Rue Simon Bolivar και 40 Rue Monsieur le Prince από τον γιο του ζωγράφου Marc Chagall David McNeil, Rue Dauphine από τον Malcolm McLaren, Rue de Rivoli από την Francine Leblanc, Rue du Chemin Vert από τον Peter Cadle, Rue St. Vincent που είπαν πολλοί αλλά διαλέγω την φωνή του Yves Montand και τέλος La Rue Des Blancs Manteaux, για ένα σοκάκι του Marais με μεγάλη ιστορία που του έγραψε στίχους ο Jean Paul Sartre, μουσική ο Joseph Kosma και τραγούδησε ανυπέρβλητα η Juliette Greco (αποδόθηκε ποιητική αδεία στα ελληνικά με τον τίτλο Στην Οδό του Μπλαμαντώ από το Μάνο Χατζιδάκι και τον Αλέξη Σολομό και μπήκε στο έργο Πορνογραφία ερμηνευμένο τραγουδιστικά από το Βασίλη Λέκκα και θεατρικά από τη Σαπφώ Νοταρά).

Γερμανία

Όπως ακριβώς και στη Γαλλία, από τη Γερμανία θα μας απασχολήσει μόνο το Βερολίνο. Οι Kraftwerk βέβαια έγραψαν το Autobahn αλλά δεν είναι για κάποιο συγκεκριμένο αυτοκινητόδρομο οπότε δεν έχει θέση εδώ, άλλο που μπήκε επειδή μας αρέσει. Πάμε στο Βερολίνο: από την Πύλη του Βραδεμβούργου προς τα ανατολικά απλώνεται η λεωφόρος Υπό τας Φιλύρας, όπως την έλεγαν παλιά εδώ, Unter den Linden στη γλώσσα της. Έχει γίνει βιβλίο, ποίημα αλλά και τραγούδι από αρκετούς όπως ο Yves Simon, oι Qntal που μελοποίησαν ένα παλιό ομώνυμο ποίημα και πριν από όλους η Marlene Dietrich. Άλλη μια λεωφόρος είναι η Grazer Damm που έκαναν τραγούδι οι Einstürzende Neubauten ενώ στην Chausseestraße 131 του τότε Ανατολικού Βερολίνου έμενε το 1968 ο αντιστασιακός ποιητής και τραγουδοποιός Βολφ Μπίρμαν και ηχογράφησε εκεί το ομώνυμο άλμπουμ όντας αποκλεισμένος από τα κρατικά στούντιο.  

Βαρκελώνη – Κωνσταντινούπολη: Δυο πόλεις, δυο δρόμοι.

Στη Βαρκελώνη ο δρόμος που έγινε τραγούδι δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από τη Rambla: A la Rambla de Barcelona από τον Rafael Farina και La Rambla από τον Josh Martinez, Rambla από την Elodie τρία από αυτά. Τέλος στην Κωνσταντινούπολη η Istiklal Caddesi, πρώην Grand Rue de Pera στα λεβαντίνικα και Μεγάλη Οδός του Πέραν στα ελληνικά, έδωσε το όνομά της στο İstiklal Caddesi Kadar της Şebnem Ferah.

Ιρλανδία

Πριν να πάμε στο μεγάλο νησί ας σταθούμε λίγο στο μικρό που είναι στα δυτικά του. Την Ιρλανδία που ακόμη και σήμερα είναι κομμένη στα δύο. Στην πρωτεύουσα της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας, το Δουβλίνο, ένας από τους πιο κεντρικούς εμπορικούς δρόμους είναι η Grafton Street που εδώ και χρόνια είναι πεζόδρομος και στέκι πολλών μουσικών του δρόμου. Τραγούδια γι’ αυτόν έχουν γράψει η Dido και η Nancy Griffith ενώ ο πιο διάσημος ιρλανδός σταρ, ο Bono, έγραψε το τραγούδι Cedarwood Road για το δρόμο που μεγάλωσε στο προάστιο Glasnevin του Δουβλίνου. Ένας ακόμη δρόμος που έγινε τίτλος άλμπουμ αυτή τη φορά είναι η Grand Street από τον Mark Geary.

Στο βορειοανατολικό κομμάτι του νησιού που ανήκει στο Ηνωμένο Βασίλειο και την πρωτεύουσά του Μπέλφαστ επίκεντρο των ταραχών ήταν η οδός Falls που γράφτηκαν γι’ αυτήν δύο φολκ τραγούδια το Strolling Down the Falls Road των Clare Celts και τo The Falls Road Taximan των Men Of No Property που μιλάνε για όλα όσα πλήγωσαν τη χώρα, το πρώτο σκωπτικά και με χορευτικό ρυθμό ενώ το δεύτερο πιο ποιητικά. Σε φολκ ύφος επίσης είναι το instrumental Falls Road τουSean Grace. Τέλος, από το Astral Weeks, έναν από τους δίσκους του ροκ κανόνα, έχουμε το Cyprus Avenue του Van Morrison.

Μεγάλη Βρετανία

Φτάσαμε λοιπόν στην πρώτη από τις δύο κοιτίδες του ροκ και της ποπ και μεγαλύτερες μουσικές βιομηχανίες του δυτικού κόσμου. Πρώτο τραγούδι εδώ δεν θα μπορούσε να είναι άλλο από το κινηματογραφικά περιγραφικό Penny Lane, δρόμος του Λίβερπουλ, γενέτειρας των Beatles. Πριν να φτάσουμε στο Λονδίνο που οι δρόμοι του έχουν τεράστια εκπροσώπηση θα περάσουμε από το Κέιμπριτζ και το χιόνι στην Wheeler Street που τραγούδησε η Kate Bush, το Νιούκαστλ και το Heading South On The Great North Road, μια μπαλάντα φυγής του Sting, και το Γουόκινγκ, δίπλα στο Λονδίνο και γενέτειρα του Paul Weller που αφιέρωσε ένα ολόκληρο άλμπουμ και ομώνυμο τραγούδι στο δρόμο που μεγάλωσε την Stanley Road. H Γλασκώβη έχει κι αυτή το μερίδιό της στην ιστορία με το άλμπουμ 19 Rupert Street της Sandy Denny που ηχογραφήθηκε εκεί ενώ για το Εδιμβούργο και το Royal Mile έχει γράψει τραγούδι ο Gerry Rafferty που είναι γνωστός κυρίως για ένα τραγούδι για άλλο δρόμο που θα δούμε παρακάτω.

Λονδίνο

Μπαίνουμε στην πρωτεύουσα πολλών πραγμάτων στην πορεία της ιστορίας και ξεκινάμε από τον πιο εμπορικό της δρόμο. Τόσο διάσημο που τον έχουν τραγουδήσει ετερόκλητα ονόματα, από τους αγαπημένους Everything But The Girl (Oxford Street) μέχρι τη Γκανέζα ράπερ Μarince Omario (Oxford St.). Οι Skinny Lister έχουν γράψει το χαρακτηριστικά λονδρέζικο Τrouble on Oxford Street και ο Andy Lewis το κοσμοπολίτικο 100 Oxford Street προφανώς για το ομώνυμο κλαμπ που βρίσκεται σ’ αυτή τη διεύθυνση. Κλαμπ κομμάτι, αν και σε εντελώς διαφορετικό ύφος, είναι και το Oxford Street του Leo, ενώ μιλώντας για διευθύνσεις, από το 1966 υπάρχει το τραγούδι Oxford Street 43 των Shamrocks.

 

Ένας μικρός και πρώην άσημος δρόμος που συνδέθηκε στα 60s με τη μόδα και τη νεανική κουλτούρα και έγινε συνώνυμο του Swinging London είναι η Carnaby Street. Το κλίμα του δρόμου εκείνης της εποχής αποδίδει το τραγούδι του 1970 In Der Carnaby Street της Γερμανίδας Peggy March όπως και το ατμοσφαιρικό instrumental Carnaby St. των Booker T & The M.G.s από την ίδια περίοδο. Για το δρόμο αυτό έχουν τραγουδήσει, ο καθένας στο δικό του ύφος, ο Michael Des Barres που τον έζησε στις δόξες της και οι Jam που μεγάλωσαν με το μύθο του αλλά έζησαν την παρακμή του. Οι Jam έχουν γράψει τραγούδι και για έναν ακόμη μικρό δρόμο του Σόχο όπου βρισκόταν ένα από τα κέντρα της πανκ ροκ σκηνής, το κλαμπ Vortex, το A-Bomb in Wardour Street.

Πασίγνωστη από τον Σέρλοκ Χολμς είναι η Baker Street και περιβόητο επίσης το ομώνυμο κομμάτι του Gerry Rafferty, κυρίως για την εισαγωγή με το σαξόφωνο του Raphael Ravenscroft (κάποτε πρέπει να γραφτεί ένα αφιέρωμα στους αφανείς ήρωες του σαξοφώνου, σαξοφωνίστες που όλοι έχουν ακούσει αλλά ελάχιστοι ξέρουν το όνομά τους όπως ο Ravenscroft και ο Plas Johnson που έχει παίξει το θέμα του Ροζ Πάνθηρα). Λιγότερο διάσημο αλλά όχι και άγνωστο, μια που μιλάμε για τόσο μεγάλο όνομα, το Baker Street Muse των Jethro Tull.

Άλλοι γνωστοί δρόμοι είναι η Bond Street που ενέπνευσε το ομώνυμο κομμάτι του Burt Bacharach και ένα από τα πρώιμα τραγούδια του David Bowie, το Maid of Bond Street καθώς και η Regent Street που τραγούδησε ο Dan Bern και έγραψε ομώνυμο κομμάτι ο Alan Hawkshaw. Γνωστός και αριστοκρατικός δρόμος στο Κένσινγκτον είναι η Holland Street με το ομώνυμο τραγούδι των Field Mice από την αγαπημένη συλλογή της Sarah Glass Arcade, και όχι πολύ μακριά της υπάρχει και η Holland Road που της έγραψαν τραγούδι χρόνια αργότερα οι Mumford & Sons. Και μια που πιάσαμε τους δρόμους με ονόματα ευρωπαϊκών χωρών θα ήταν χοντράδα να παραλείψουμε την Denmark Street, κέντρο της μουσικής βιομηχανίας στα 60s με ομώνυμο τραγούδι από κανέναν λιγότερο από τους Kinks.

Οι Beatles δεν θα μπορούσαν να λείπουν. Στο κατά τη γνώμη μου καλύτερο άλμπουμ τους Abbey Road, που αποτίνει φόρο τιμής στο δρόμο που βρίσκεται το στούντιο της ΕΜΙ όχι μόνο στον τίτλο αλλά και στο εξώφυλλο, που ξέρουν ακόμη και πολλοί που δεν έχουν ακούσει το δίσκο και στο soundtrack Give my regards to Broad Street του Paul ΜcCartney από την σόλο καριέρα του έβαλαν λονδρέζικους δρόμους στους τίτλους. Από σύγχρονούς τους περίπου καλλιτέχνες έχουμε το Old Compton Street Blues του Al Stewart και το Gerrard Street της Sandy Denny και από νεότερους πολλά, όπως το 59 Lyndhurst Grove των Pulp, το On Deronda Road των Elbow, το Warwick Avenue της Duffy, το Princelet Street της Catherine Howe, το Holloway Boulevard των Popes, το Jubilee Road του Tom Odell και το Cornelia Street της Taylor Swift.

Ιδιαίτερη μνεία στους Iron Maiden και το 22 Acacia Avenue , μια που δεν αναφέρεται σε κάποιον συγκεκριμένο δρόμο αλλά σε μια κατάσταση: η έκφραση Αcacia Αvenue σημαίνει τον αδιάφορο προαστιακό δρόμο που έχει μόνο σπίτια. Ωστόσο υπάρχουν καμιά εικοσαριά στο ευρύτερο Λονδίνο.

Δύο αναφορές σε δρόμους του Brixton, που είναι το άγριο κομμάτι της πόλης: το άλμπουμ Exile on Coldharbour lane των Alabama 3 και το single Electric Avenue του Eddy Grant, δρόμος που ονομάστηκε έτσι επειδή ήταν ο πρώτος που φωτίστηκε με ηλεκτρισμό.

Ιδιαίτερο συμβολικό βάρος έχει η διεύθυνση της πρωθυπουργικής κατοικίας και δεν θα μπορούσε να μείνει χωρίς να γίνει τραγούδι: No 10 Downing Street από τους Troggs, Downing Street από τους Irish Brigade, Downing Street Rock από τον Winston Edwards, Downing Street από τους Esprits και Downing Street Kindling από τους Larrikin Love μερικά από αυτά.

Θα κλείσουμε το κεφάλαιο Λονδίνο όπως το ανοίξαμε, με έναν ακόμη εμπορικό δρόμο, αυτή τη φορά με έμφαση στη μόδα, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του στυλ της πόλης διαχρονικά με τα μαγαζιά και ιδιαίτερα τις μπουτίκ του, όπως το Bazaar της Mary Quant στα 60s και το Sex του Malcolm McLaren και της Vivienne Westwood στα 70s. Πρόκειται βέβαια για τον κεντρικό δρόμο του Τσέλσι, την King’s Road που συναντάμε σε πολλά τραγούδια, με πρώτο ένα ιταλικό instrumental, το King’s Road των Delirium και στη συνέχεια το Gina In The Kings Road του Al Stewart, το King’s Road του Tom Petty, το Walking down the King’s Road των Squire και τέλος το King’s Road Sporting Heroes των Work Unit που αντίθετα από τα υπόλοιπα που χτίζουν το μύθο του δρόμου αυτό τον αποδομεί, και όχι ευγενικά.

Η.Π.Α.

Στην τεράστια χώρα που ενσαρκώνει ό,τι θαυμάζει, φοβάται ή μισεί ο καθένας, και δημιούργησε και συνεχίζει να δίνει εν πολλοίς τον τόνο στην ποπ κουλτούρα, θα βρούμε πάρα πολλά, περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη χώρα, τραγούδια και μουσικά θέματα για τους δρόμους της, και των πόλεων αλλά και επαρχιακούς και διαπολιτειακούς αυτοκινητοδρόμους. Δεν θα προσπαθήσω να το εξηγήσω παριστάνοντας τον εθνομουσικολόγο ή τον κοινωνιολόγο, που δεν είμαι τίποτε από τα δύο, αλλά θα προχωρήσω σε μια ενδεικτική καταγραφή μια που είναι αδύνατο να τα εντοπίσουμε όλα. Θα ξεκινήσω από τη δυτική ακτή και θα προχωρήσουμε προς τα ανατολικά για να καταλήξουμε στη Νέα Υόρκη που έχει και τα περισσότερα τραγούδια και δίσκους για τους δρόμους της. 

Σαν Φρανσίσκο

Στην πόλη που συνδέθηκε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη με το Καλοκαίρι της Αγάπης, το ψυχεδελικό ροκ και τους χίπις (δεν θα αντισταθώ εδώ στον πειρασμό να παραθέσω το τσιτάτο «Οι χίπις είναι κακοί άνθρωποι που παριστάνουν τους καλούς, οι πανκς καλοί που παριστάνουν τους κακούς» χωρίς σχόλια) κέντρο όλου εκείνου του κινήματος ήταν η διασταύρωση των οδών Haight και Ashbury, που τελικά έγινε τουριστικό αξιοθέατο όπου διάφοροι περίεργοι περνούσαν με τα αυτοκίνητά τους για να δουν τους χίπις (όπως ακριβώς γινόταν και με τους πανκς στο Picadilly Circus του Λονδίνου) εν είδει ζωολογικού κήπου. Τραγούδια με τον τίτλο Haight Ashbury έχουν ο Craig Chaquico και οι Libido Fuzz. Στο 710 της Ashbury βρισκόταν το κοινόβιο των Grateful Dead ενώ στο 2400 Fulton Street το πανάκριβο σπίτι που αγόρασαν οι Jefferson Airplane το 1968 και έκαναν τη διεύθυνσή του τίτλο διπλού best of δεκαετίες αργότερα. Άλλα τραγούδια με ονόματα δρόμων της πόλης είναι το Lombard Street των Laxmi, το Valencia Street της Elizabeth Woolf, το Polk Street Rag των Barclay James Harvest, το From Vallejo των Tha H and Yung Nato από το χώρο του hip hop και η μπόσα νόβα Embarcadero του Paul Desmond από τη τζαζ. 

Λος Άντζελες

Στο πολύ μεγαλύτερο και πλουσιότερο αστικό κέντρο της Καλιφόρνια  με εξίσου πλούσια σκηνή, εμπλουτισμένη επιπλέον με το λατινοαμερικάνικο στοιχείο όντας δίπλα στα σύνορα με το Μεξικό, διασημότερος και πιο τραγουδημένος δρόμος είναι η Sunset Boulevard.  Της έχει αφιερώσει ολόκληρο μιούζικαλ ο Andrew Lloyd Webber και ομώνυμο άλμπουμ και τραγούδι ο Kim Fowley. Έχει γράψει γι’ αυτήν ο Paul Weller το On Sunset ενώ πιο σύνθετη περίπτωση είναι το Maybe the people would be the times or Between Clark and Hilldale των Love: στη Sunset και ανάμεσα στις Clark και Hilldale βρισκόταν το θρυλικό κλαμπ Whisky A Go Go. Το πιο διάσημο γκρουπ της πόλης από τα 60s, οι Doors, έχουν γράψει κι αυτοί τραγούδι για δρόμο, όχι του κέντρου αλλά του Laurel Canyon που έγινε τα χρόνια εκείνα παροικία μουσικών και πλούσιων χίπηδων: το Love Street. Τραγούδι για δρόμο της πόλης έχουν γράψει και οι Beatles, το Blue Jay Way. H Ventura Highway που έκαναν τραγούδι οι America είναι ένας αυτοκινητόδρομος που διασχίζει την πόλη από τα ανατολικά προς τα δυτικά,  ενώ ο 110 ένας άλλος αυτοκινητόδρομος που κάτω από αυτόν μένουν χιλιάδες άστεγοι και βλέπουν τα πολυτελή αυτοκίνητα των εκατομμυριούχων να περνούν, ανισότητα που στηλιτεύουν οι Prophets of Rage στο Living on the 110. Για το τέλος άφησα ένα από τα διαχρονικά αγαπημένα γκρουπ του mic, τους Gun Club, από το L.A. κι αυτοί, και το The House on Highland Avenue.

Νέα Ορλεάνη

Πόλη στενά συνδεμένη με τη μουσική και αυτό που λέει το κλισέ σταυροδρόμι πολιτισμών με πλούσια παράδοση κυρίως στη τζαζ, το λιμάνι της Λουζιάνα έχει πολλά τραγούδια γραμμένα για δρόμους της ιστορικής και τουριστικής Γαλλικής συνοικίας, κυρίως για τους δύο πιο γνωστούς και πολυσύχναστους. O πρώτος: Bourbon Street από τον Jeff Tuohy, Bourbon Street από τους Hurriganes, Bourbon Street από την Malaya Blue, Bourbon Street Parade από τον Louis Armstrong, Moon Over Bourbon Street από τον Sting. Και ο δεύτερος: Dauphine Street από τον Bob Patin, Dauphine Street από τους M2 and the Electric Circus,  το στάνταρ Dauphine Street Blues με πρώτη εκτέλεση αυτή των George Lewis and his New Orleans Stompers και Dauphine Street Heat από τους New Orleans Jazz Robots, που έχουν γράψει κομμάτι για έναν ακόμη δρόμο της πόλης, το I Left My Heart On Chartres Street. Τέλος ολόκληρο άλμπουμ έχουν ονοματίσει οι Doobie Brothers από την Toulouse Street.

Μέμφις - Νάσβιλ

Η πρώτη από τις δύο πόλεις του Τενεσί είναι η πατρίδα του Έλβις αλλά όχι μόνο, μια που και αυτή έχει σημαντική μουσική παράδοση και μάλιστα δυσανάλογη με το μέγεθός της, δεν θα μπορούσε να λείπει από το χάρτη. Δρόμοι του που έχουν απαθανατιστεί σε τραγούδια είναι η διάσημη για τη μουσική Beale Street από τον Louis Armstrong (Beale Street Blues) και η Camelot από τον NLE Choppa ενώ οι Booker T & the MGs έχουν ονομάσει ολόκληρο άλμπουμ Mc Lemore Avenue με εξώφυλλο που παραπέμπει άμεσα σε άλλο άλμπουμ που αναφέρθηκε στο αφιέρωμα. Το Νάσβιλ είναι η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της πολιτείας και εθνικό κέντρο της κάντρυ μουσικής. Η περιοχή γύρω από τις Νότια 16η και 17η Λεωφόρους λέγεται Music Row και έχει δικά της τραγούδια, φυσικά κάντρυ: Down on Music Row της Dolly Parton και Murder on Music Row του George Strait δύο από αυτά

Σικάγο

Άλλη μεγάλη μητρόπολη της μουσικής, κυρίως του εξηλεκτρισμένου μπλουζ. Κέντρο των μπλουζ της πόλης θεωρείται η Maxwell Street που έχει τον ύμνο της στο Maxwell Street Blues του Papa Charlie Jackson. Η πιο διάσημη ίσως διεύθυνση σε ότι αφορά τη μουσική είναι η 2120 South Michigan Avenue όπου βρισκόταν το στούντιο της Chess (τώρα είναι μουσείο) και ηχογραφήθηκαν εκατοντάδες κλασικά τζαζ, μπλουζ και ροκ εν ρολ κομμάτια, ενώ οι Rolling Stones ηχογράφησαν εκεί το Satisfaction και ονόμασαν έτσι ένα instrumental, πιο πολύ τζαμάρισμα παρά κανονικό κομμάτι. Από άλλους δρόμους της πόλης έχουμε το Wabash του Cannonball Adderley και τα άλμπουμ Lake Shore Drive του Aliotta Haynes Jeremiah, Rush Street του Richard Marx και 953 West  των Siegell Schwall Band, που αναφέρεται στον αριθμό της Belmont Avenue όπου βρισκόταν το Quiet Knight, το κλαμπ που έπαιζαν συνήθως.

Υπόλοιπες Η.Π.Α.

Μεγάλος αριθμός τραγουδιών υπάρχει για δρόμους, μέσα και έξω από πόλεις, όλης της χώρας. Μερικοί από αυτούς είναι θρυλικοί όπως ο Big Sur, ο παλιός παραλιακός δρόμος που ενώνει τις δυο μεγάλες πόλεις της Καλιφόρνια, σκηνικό πολλών βιβλίων (με πρώτο ανάμεσά τους το On the road του Κάερουακ) και ταινιών και τραγούδι από πολλούς, με πρώτους ανάμεσά τους τους Beach Boys  και πολλούς ακόμη όπως οι Thrills, η Alanis Morisette και ο Jack Johnson και ακόμη περισσότερο η Route 66 που έχει γίνει ο τίτλος ενός από τα πιο γνωστά στάνταρ που έχουν πει χιλιάδες καλλιτέχνες από όλα σχεδόν τα είδη, από τον Nat King Cole ως τους Depeche Mode και από τον Al Jarreau ως τους Yo La Tengo.

Άλλα τραγούδια για αυτοκινητοδρόμους, μεγάλους και όχι τόσο μεγάλους: 80 West (The Dream Syndicate), Pan Am Highway Blues (ZZ Top), Harbor Freeway Blues (Off!), Pacific Coast Highway (Sonic Youth), 101 (Albert Hammond Jr.), Lost on Highway 46 (Sham 69), The Ghosts of Highway 20 (άλμπουμ της Lucinda Williams), 95 South (Joe Ely) Church On Cumberland Road (Shenandoah, λέγεται και National Road και είναι ο πρώτος δρόμος που έφτιαξε η ομοσπονδιακή κυβέρνηση) και Tobacco Road,   που επίσημα λέγεται Interstate 40, βρίσκεται στη Βόρεια Καρολίνα και ονομάστηκε έτσι επειδή περνάει μέσα από καπνοχώραφα και ενώνει τα τέσσερα πανεπιστήμια ης περιοχής που έχουν ιστορική αντιπαλότητα στο μπάσκετ. To τραγούδι το έγραψε και είπε πρώτος ο Johh D. Loudermilk αλλά έγινε μεγάλη επιτυχία από τους NashvilleTeens και το είπαν με τον δικό τους τρόπο πολλοί ακόμη όπως οι BluesMagoos.  

Πάμε σε δρόμους από διάφορες πόλεις. Θα ξεκινήσουμε από δύο άλμπουμ από βαριά ονόματα: Highway 61 Revisited του Bob Dylan (Clarcsdale, Mississippi), 461 Ocean Boulevard του Eric Clapton (Golden Beach, Florida). Συνεχίζουμε με τραγούδια: Telegraph Road των Dire Straits (Detroit, Michigan), Allison Road των Gin Blossoms (El Paso, Texas),  Creeque Alley των Mamas & Papas (St. Thomas, Virgin Islands), 157 Riverside Avenue των REO Speedwagon (Westport, Connecticut), Brickyard Road του Johnny Van Zant (Lakeside,Florida), Center Point Road του Thomas Rhett (Hendersonville, Tennessee),  Copperhead Road του Steve Earle (Mountain City, Tennessee), Christie Road των GreenDay (Martinez, California), Dixie Avenue των Old Crow Medicine Show (Portsmouth, Virginia), Made on Mc Cosh Mill Road του Bubba Sparxxx (La Grange, Georgia), Ocean Avenue των Yellowcard (Jacksonville, Florida), Chestnut Street (Seymore, Indiana) του John Mellencamp (τότε κυκλοφορούσε με το ψευδώνυμο Johnny Cougar αλλά το γύρισε στο πραγματικό του όνομα όταν το cougar πήρε μια έννοια ελάχιστα κολακευτική) και Locust Street των Black Crowes, που δεν αναφέρεται στην ομώνυμη οδό κάποιας συγκεκριμένης πόλης μια που το όνομα είναι συνηθισμένο και υπάρχουν δρόμοι μ’ αυτό σε όλη τη χώρα. Από την πρωτεύουσα έχουμε το μιούζικαλ 1600 Pennsylvania Avenue (η διεύθυνση του Λευκού Οίκου) του Leonard Bernstein και το 13th and Euclid (Washington D.C.) των Dismemberment Plan.

O Καναδάς είναι μια χώρα διαφορετική σε πολλά αλλά στενά συνδεμένη σε άλλα με τις Η.Π.Α. Οι Καναδοί μάλιστα αποκαλούνται συχνά «Αμερικανοί με χαμηλά λιπαρά». Αποφάσισα λοιπόν να μην του αφιερώσω κεφάλαιο αλλά να βάλω μαζί με τα τραγούδια για τους δρόμους των αμερικανικών πόλεων και δύο από δικές του, το East Hastings των Godspeed You Black Emperor για το δρόμο του Βανκούβερ και το On Yonge Street του Gordon Lightfoot για του Τορόντο.

Για το τέλος άφησα δυο ακόμη μεγάλα ονόματα που έχουν παραπάνω από ένα τραγούδι. Ο Bruce Springsteen έχει δύο για την πόλη του, το Belmar του New Jersey: Tenth Avenue Freeze-out και The E Street Shuffle και ο Τοm Waits τρία για τρεις διαφορετικές: 9thAnd Hennepin (Minneapolis, Minnesotta), Virginia Avenue (Bakersfield, California) και Kentucky Avenue (Whittier, California).

Νέα Υόρκη

Φτάσαμε λοιπόν στο τέλος του ταξιδιού και στην πόλη με τις περισσότερες αναφορές δρόμων της στη μουσική. Όχι τυχαία μια που είναι το διαχρονικό κέντρο της μουσικής βιομηχανίας και η Μέκκα των μουσικών από όλο τον κόσμο. Μπορεί να μην έμειναν όλοι αλλά το να τα καταφέρουν εκεί ήταν πάντα η προϋπόθεση της μεγάλης επιτυχίας (If I can make it there I’ll make it anywhere). Βασισμένοι στη ρυμοτομία της πόλης θα ξεκινήσουμε, από τα νότια προς τα βόρεια, από τους δρόμους που διασχίζουν οριζόντια το Μανχάταν και θα συνεχίσουμε με τις λεωφόρους που τους τέμνουν.

Ο νοτιότερος δρόμος που έχει τραγούδια στο όνομά του είναι η εμβληματική για τον καπιταλισμό Wall Street. Τραγούδια με το όνομά της έχουν γράψει ο Van Dyke Parks, οι Secret Code και ο ράπερ Mike Stud ενώ την αναφέρουν οι 10CC (The Wall Street Shuffle) και οι ΚMFDM (A Drug Against Wall Street).

Λίγο πιο βόρεια είναι η Canal Street που ονομάστηκε έτσι επειδή στη θέση της υπήρχε όντως ένα κανάλι. Γι’ αυτήν είχε γράψει ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα ο King Oliver το Canal Street Blues και υπάσχουν ακόμη το At The Foot Of Canal Street του John Boutté και το Canal St. ενός άλλου ράπερ, του A$AP Rocky.

Στην περιοχή νότια της Canal που έχει πάρει το όνομά της από αυτήν και λέγεται Tribeca (triangle below Canal) βρίσκεται η Murray Street που έγινε τίτλος άλμπουμ των Sonic Youth (δίσκος της χρονιάς για το 2002 σύμφωνα με το Wire), ενώ λίγο πιο πάνω από την Canal, στην καρδιά του Γκρίνουιτς Βίλατζ, η κομβική για τη φολκ αναβίωση  Bleecker Street που την τίμησαν σε τραγούδι οι Simon & Garfunkel. Η Bleecker ανατολικά καταλήγει στην Houston Street που αναφέρεται σαν δρόμος μηδέν, μια που βόρεια απ’ αυτήν ξεκινάν οι δρόμοι που δεν έχουν ονόματα αλλά αριθμούς και είναι από τους περισσότερο τραγουδημένους δρόμους της πόλης. Τραγούδια με τίτλο την Houston έχουν ο Jake Holms, ο Jack Hardy, o Onlychild και οι μεταλλάδες Godspeed ενώ για τα φαντάσματά της έχει τραγουδήσει η Raye Zaragoza στο Ghosts of Houston Street.

Ξεκινώντας τους αριθμημένους δρόμους ανεβαίνοντας, έχουμε το άλμπουμ 4th Street Feeling της Melissa Etheridge, το κομβικό Positively 4th Street του Bob Dylan, το 10th Street των Fun Lovin’ Criminals και το 41st Street Lonely Hearts Club του Buck Owens, πριν κάνουμε μια στάση στην 52η οδό, κέντρο της τζαζ σκηνής της πόλης από τα πρώτα προπολεμικά χρόνια με πολλά κλαμπ αλλά και το κτίριο της CBS. To «επίσημο» κομμάτι της 52nd Street Theme έχει γράψει ο Thelonious Monk ενώ την έχουν βάλει σε τίτλους άλμπουμ μεταξύ άλλων ο Billy Joel (52nd Street), ο bandleader Terry Gibbs (52nd and Broadway), o τζαζ κιθαρίστας Ron Affif (52nd Sreet)  και ο σαξοφωνίστας Joe Lovano (52nd Street Themes).

Ένα δρόμο πιο πάνω, στη διασταύρωση 53rd and 3rd ήταν η γωνία που ψωνιζόταν ο Dee Dee Ramone και έγραψε το ομώνυμο τραγούδι. Ανεβαίνοντας ακόμη πιο πάνω βρίσκουμε το Incident On 57th Street του Bruce Springsteen, το The 59th Street Bridge Song (Feelin’ Groovy) των Simon & Garfunkel και τον Springsteen ακόμη μια φορά να αναρωτιέται Does This Bus Stop At 82nd Street? πριν να φτάσουμε στο Across 110th Street (ο δρόμος που ορίζει βόρεια το Central Park και πάνω από αυτόν ξεκινάει το Χάρλεμ) του Bobby Womack και το 125ΤΗStreet Prophet (ο δρόμος που βρίσκεται το θρυλικό θέατρο Apollo) του Woody Herman.

Πιάνοντας τις λεωφόρους, θα ξεκινήσουμε από δύο που δεν βρίσκονται στο Μανχάταν. H Belmont Avenue είναι η κεντρική αρτηρία του Μπρονξ και έχει ομώνυμο θέμα από την ταινία A Bronx Tale. Eίναι η ίδια που έδωσε το όνομά της στο φωνητικό γκρουπ που συνόδευε τον Dion. Στο Long Island από την άλλη έχουμε την Mermaid Avenue, που οδηγεί σε ένα ακόμη σημείο που έχει απαθανατιστεί σε πολλές ταινίες και τραγούδια, την παραλία και το πάρκο του Coney Island, και έγινε τίτλος άλμπουμ του Billy Bragg με τους Wilco αλλά και τραγούδι των Klezmatics.

Από τις αριθμημένες λεωφόρους του Μανχάταν έχουμε το 2nd Avenue του Art Garfunkel, το Fifth Avenue των America, το Sixth Avenue Heartache  των Wallflowers και το Angel of 8th Avenue των Mott The Hoople. Στο Lower East Side υπάρχουν τέσσερεις μικρότερες λεωφόροι που ονομάζονται A, B, C και D και γι’ αυτό το λόγο η περιοχή ονομάστηκε και Alphabet City. Στην Avenue B έμενε για χρόνια ο Iggy Pop και έδωσε το όνομά της στο 12ο προσωπικό του άλμπουμ.    

Οι τρεις λεωφόροι με ονόματα ανάμεσα στην 3η και την 5η (4η δεν υπάρχει) έχουν δώσει τίτλους σε πολλά τραγούδια. Από τα ανατολικά προς τα δυτικά: Lexington Avenue των Backsliders, Lexington Avenue των Bvndo και Lexington Avenue επίσης του Tonio De Aguiar. Ένα δρόμο παρακάτω, Park Avenue των Girls Against Boys, Park Avenue Petite του Blue Mitchell, Slumming on Park Avenue του Irving Berlin, εδώ από την Ella Fitzgerald και Park Avenue 1989 των Lost Years. Και ακόμη πιο δυτικά πριν την 5η, Madison Avenue των Tortoise και Madison Avenue Man του Greg Kihn.

Τελευταίος δρόμος της Νέας Υόρκης, και του αφιερώματος, είναι η μεγάλη λεωφόρος που διασχίζει κάθετα το Μανχάταν, είναι εμβληματική για τη μουσική βιομηχανία, το θέατρο τον κόσμο του θεάματος γενικότερα, και είναι πιθανότατα ο δρόμος για τον οποίο έχουν γραφτεί οι περισσότεροι δίσκοι και τραγούδια. Πρόκειται φυσικά για την περιβόητη Broadway και η μουσική που έχει γραφτεί γι’ αυτήν θα γέμιζε ένα αφιέρωμα μόνη της. Ενδεικτικά λοιπόν θα αναφέρω το άλμπουμ The Lamb Lies Down On Broadway των Genesis ενώ δίσκους για το Broadway έχουν δύο από τα διαχρονικά μεγαλύτερα ονόματα της showbiz: ο Frank Sinatra (My Kind of Broadway) και η Barbra Streisand (The Broadway Album).   

Όσον αφορά τα τραγούδια δεν γίνεται παρά να ξεκινήσουμε από τον ύμνο On Broadway που είπαν πρώτοι οι Drifters και στην πορεία γνώρισε πολλές και υπέροχες εκτελέσεις όπως εκείνες του George Benson και του Neil Young. Θα ακολουθήσει ένα μικρό δείγμα, ενδεικτικό της ποικιλίας προέλευσης και ύφους των καλλιτεχνών που έγραψαν γι’ αυτό: Broadway Girl των Lil Durk, Nights on Broadway των Bee Gees, Broadway των Clash, Reggae on Broadway του Bob Marley, Funky Broadway του Wilson Pickett, Broadway των Goo Goo Dolls, Broadway των Kool and the Gang, La Java del Broadway του Michel Sardou και Broadway του Ian Hunter.

Το αφιέρωμα αυτό σημαδεύτηκε από δύο θανάτους: του πατέρα μου που με έκανε να το παρατήσω το Δεκέμβριο του 20 και του Μπάμπη Αργυρίου τον Ιανουάριο του 22 που ήταν η αφορμή για να το ξαναπιάσω και να το τελειώσω. Ήταν δύο άνθρωποι με εντελώς διαφορετικές πορείες στη ζωή τους που είχαν ωστόσο κάποια κοινά στοιχεία: ήταν δημιουργικοί και άφησαν ισχυρό αποτύπωμα σ’ αυτό που έκαναν. Επιπλέον γοητευόταν και οι δύο από τα ταξίδια και πιστεύω ότι θα τους άρεσε. Το αφιερώνω στη μνήμη τους.