Όταν η Κασσιανή συνάντησε τη Δόμνα Σαμίου (κι έγινε CD)

«Χτύπησε μια μέρα το τηλέφωνο στο σπίτι και ήταν ένας κύριος που μιλούσε σπασμένα ελληνικά. "Είμαι ο Γιοχάνες Κέρχερ", μου είπε, "και θέλω να σας βοηθήσω"». (1)

Η Δόμνα Σαμίου, η οποία βρισκόταν στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, δεν κατάλαβε· και τον παρέπεμψε σε μια φίλη της, που γνώριζε καλά αγγλικά. Τελικά, όμως, ο Γιοχάνες Κέρχερ (Johannes Kärcher) δεν πήρε λάθος: ο Γερμανός επιχειρηματίας με την ιδιαίτερη αγάπη στη βυζαντινή μουσική είχε μάθει για τα σχέδιά της να βγάλει στη δισκογραφία ολόκληρη την Ακολουθία του Νυμφίου. Και ήθελε να συνδράμει – όπως και πράγματι έκανε, συνεισφέροντας το 1/4 των εξόδων.

Για την ίδια τη Δόμνα Σαμίου, είχε μεγάλη σημασία να δισκογραφηθεί η Ακολουθία του Νυμφίου όπως ακριβώς την άκουσε να εκτελείται στην Καπνικαρέα, από τον Γιώργο Ρεμούνδο και τη βυζαντινή του χορωδία «Οι Καλοφωνάρηδες». Όπως η ίδια εξηγεί στον πρόλογο της έκδοσης, είχε διδαχθεί το περίφημο τροπάριο της μοναχής Κασσιανής (την κορωνίδα δηλαδή της Ακολουθίας) από τον Σίμωνα Καρά, όταν ήταν νέα κοπέλα. Όμως για περίπου μισό αιώνα από τότε, δεν το ξανάκουσε ποτέ έτσι ακριβώς όπως το είχε μάθει. Μέχρι που βρέθηκε στην Καπνικαρέα, κάποια Μεγάλη Τρίτη.

Για τον πρωτοψάλτη και μουσικοδιδάσκαλο Γεώργιο Ρεμούνδο από τη Νίκαια –ο οποίος τελείωσε κάποτε τη Νομική, αλλά τον κέρδισε η βυζαντινή μουσική και το δημοτικό τραγούδι– η έκδοση αυτή της Ακολουθίας του Νυμφίου που έγινε τον Απρίλιο του 2002 παραμένει η πιο διάσημη (τηρουμένων των αναλογιών) στιγμή της μακράς και συνεπέστατης καριέρας του. Παρότι δηλαδή ήταν η δεύτερη παρουσία του στη δισκογραφία με τους Καλοφωνάρηδες μετά το άλμπουμ Ὀξεῖα, Βαρεῖα, Πεταστή (1997), παρότι θα ακολουθούσαν κι άλλες (τελευταία ήταν το 2019, με το άλμπουμ Ο Υψωθείς Εν Τω Σταυρώ Εκουσίως: Ύμνοι Από Την Γ΄ Κυριακή Των Νηστειών Και Την Ύψωση Του Τιμίου Σταυρού) και παρά το γεγονός ότι πολλοί, κατά καιρούς, έχουν επαινέσει εκείνα που έτυχε να ακούσουν στην Καπνικαρέα, είναι ο συγκεκριμένος δίσκος που λειτουργεί ως σταθερό σημείο αναφοράς για όσους σκαλίζουν τα βυζαντινά (και δη τα πασχαλινά) άσματα.

Οι κεραίες της Δόμνας Σαμίου είχαν εντωμεταξύ πιάσει πολύ σωστά τα όσα άκουσαν, καθώς ο Ρεμούνδος μαθήτευσε κοντά στον Σίμωνα Καρά από το 1985 ως το 1993, με αποτέλεσμα να διαφυλάξει ατόφια τη συγκεκριμένη προσέγγιση στο Τροπάριο της Κασσιανής. Η οποία πράγματι διαφέρει από πολλές που κατά καιρούς μπορεί να έχουν ακούσει ακόμα και αυτιά με ευκαιριακώς πασχαλινή σχέση προς τη βυζαντινή παράδοση, από την άποψη διατήρησης μιας κατανυκτικής μεγαλοπρέπειας παλαιού τύπου.

Οι Καλοφωνάρηδες αποτυπώνονται εδώ ιδιαιτέρως ακριβείς και καλλικέλαδοι, με υποδειγματική άρθρωση, ενώ αποπνέουν και μια βαθιά αίσθηση επαφής με τα περιγραφόμενα συναισθήματα της «εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσας Γυνής». Η οποία απουσιάζει απογοητευτικά από διάφορους νεότερους εκτελεστές, όσους αναζητούν περιττές καινοτομίες ή αντιλαμβάνονται μονάχα το γράμμα των κειμένων τούτων και όχι το πνεύμα. Οι δε ικανότητές τους δεν περιορίζονται μόνο στα του τροπαρίου, μα απλώνονται και στους υπόλοιπους ύμνους του Όρθρου της Μεγάλης Τετάρτης, που αποδίδονται επίσης ωραία, π.χ. τα "Ιδού Ο Νυμφίος Έρχεται" και "Τον Νυμφώνα Σου Βλέπω", αλλά και τα στιχηρά ιδιόμελα των Αίνων, με τις άμεσου μουσικού ενδιαφέροντος προτροπές να υμνήσουμε τον Κύριο «εν ψαλτήριω και κιθάρα», «εν χορδαίς και οργάνω» και «εν κυμβάλοις».

Επίσης, όσον αφορά το πνεύμα των ασμάτων τούτων της Μεγάλης Τρίτης, αξίζει να ανατρέξει κανείς στο συνοδευτικό του CD κειμενάκι του Γεώργιου Δ. Μεταλληνού (διαθέσιμο πλέον και στην ιστοσελίδα της Σαμίου), ο οποίος συνοπτικά μα πολύ συμπυκνωμένα αναδεικνύει τη νοηματική διάσταση μεταξύ του μαθητή Ιούδα και του περιθωριακού προσώπου της πόρνης, σημειώνοντας μεταξύ άλλων το εμπεριεχόμενο κάλεσμα: τόσο για να γνωρίσουμε την καρδιά αυτής της ανώνυμης γυναίκας, όσο και για να «ιεραρχήσουμε τα πράγματα της ζωής μας, χωρίς να συσκοτίζεται η αιώνια προοπτική της, με το να δίνουμε σημασία στα μικρά και ανούσια, όπως ο Ιούδας, και να χάνουμε τα μεγάλα». (2)

Οι συχνές αναφορές στο CD, ωστόσο, ας μην αποθαρρύνουν όσους έχουν μάθει πια στην ψηφιακή πραγματικότητα ακρόασης των καιρών μας, που στις μέρες αυτές του κορωνοϊού έχει λάβει αυξημένη σημασία: η κατά Ρεμούνδο & Καλοφωνάρηδες Ακολουθία Του Νυμφίου υπάρχει και στο Spotify, αλλά και στο YouTube.

Σημειώσεις

(1) Χάρις Πόντιδα, «Δόμνα Σαμίου: Η "σωτηρία" της Κασσιανής», Τα Νέα (30 Απριλίου 2002)

(2) Γεώργιος Δ. Μεταλληνός, «Ο αγνώμων μαθητής και η αληθινή αγάπη», στο συνοδευτικό του CD βιβλιαράκι, σελς. 5-7 (με μετάφραση στα αγγλικά στις σελς. 47-49)