Ozzy Osbourne - Αντίο στον ρομαντισμό (ακόμα ένα)

Πάλι αντίο; Μήπως βιαζόμαστε και ξαναγυρίσει ο τροχός;

Κι όμως, το σιγομουρμουρίζουν πια και οι νυχτερίδες στον νερόμυλο του Mapledurham. Ο Πρίγκηπας του Σκότους αποσύρεται από τη συναυλιακή δράση, ζήτω ο Πρίγκηπας του Σκότους.

Να τα πάρουμε λίγο από την αρχή όμως. Όχι από το 1967 που με τον Geezer Butler πάτησαν δυο τους σανίδι ως Rare Breed (στην κυριολεξία· δύο λάιβ έδωσαν όλα κι όλα), αλλά από τότε που άρχισε να κουνά μαντίλι.

“No More Tours Tour” 1992: Έξοχη η παράφραση του “No More Tears” (και αναπόδραστη η εικόνα του παιδικού μου εαυτού να δυναμώνει τέρμα το MTV στο “Mama I’m Coming Home”). Μια λάθος ιατρική διάγνωση έδωσε τίτλο σε εκείνη την περιοδεία, αλλά ο Oz δεν μάσησε και με απαράμιλλο στυλ έστριψε επιδέξια 180 μοίρες. Τρία χρόνια μετά ήταν και πάλι στη γύρα.

“The End Tour” 2016-2017: Η αποχαιρετιστήρια περιοδεία των Black Sabbath δεν είχε Bill Ward αλλά είχε καρδιά. Τη δε τελευταία συναυλία τους στο Birmingham, εκεί που ξεκίνησαν όλα, την έβγαλαν και σε ταινία με τίτλο “The End Of The End”. Να ήταν hint για όσους είχαμε ποντάρει σε σενάρια ολικής επαναφοράς άμα τη ακροάσει του “End Of The Beginning” από το “13” λίγα χρόνια πριν; Ποιος ξέρει, πάντως όντως μοιάζει με το τέλος του τέλους.

“No More Tours II” 2018: Λίγο μετά, ο Πρίγκηπας αποφάσισε να κλείσει τον κύκλο των προσωπικών του περιοδειών. Όχι όμως και εν γένει συναυλιών. “Is it my bad English accent? It's called the ”No More Tours” tour. It doesn't say “No more tours ever.”” Ο λύκος κι αν εγέρασε γαβγίζει στο φεγγάρι. Ένα μέρος πρόλαβε να υλοποιηθεί, όμως τα προβλήματα υγείας και η πανδημία έφεραν αλλεπάλληλες αναβολές και τελικά το σημερινό αδιέξοδο.

Φτάνουμε λοιπόν στον Φεβρουάριο 2023: Μετά από τέσσερα χρόνια προσπαθειών να ξανανέβει στη σκηνή, ο Iron Man αναγκάζεται να ακυρώσει τις συναυλίες του. Παρά τις επιτυχημένες θεραπείες και την αποκατάσταση της υγείας του, το σοβαρό ατύχημα που είχε πριν λίγα χρόνια δεν του επιτρέπει να μπει σε διαδικασία περιοδείας.

Κι αν έχουμε συνηθίσει τον Madman από τα West Midlands να μας αποχαιρετά λοιπόν. Σε μια έκρηξη δηκτικού χιούμορ θα προσέθετα και το ανεκδιήγητο “Black Rain” (2007), αλλά αφενός με εξέπληξε ευχάριστα με τους δύο τελευταίους δίσκους του (δεν είναι και αριστουργήματα, αλλά οι συνεργασίες με τον Elton John και τον Tony Iommi δείχνουν ένα γοητευτικό μπαλαντζάρισμα ωριμότητας και επιστρέφουσας ξεροκεφαλιάς ότι είναι 73 χρονών και θα το πάει όσο πάει, μέχρι το τέρμα του δρόμου) και αφετέρου οι ζωντανές εμφανίσεις είναι ένα ξεχωριστό και ιδιαίτερα απαιτητικό κεφάλαιο.

But it doesn’t say “no more tours ever” και οι συνεργάτες του ψάχνουν λέει τρόπους να γίνουν τα λάιβ χωρίς την ταλαιπωρία του ταξιδιού, επειδή η φωνή του Πρίγκηπα είναι “μια χαρά”. Αστεία πράγματα, όλοι ξέρουμε ότι η φωνή του έχει πάψει προ πολλού να καλεί σε σύναξη μαγισσών και με τόσο σύρσιμο από εταιρείες, μανατζαραίους, σύζυγο, οικογένεια και οπαδούς εδώ κι εκεί οι νυχτόβιοι δαίμονες ξενερώνουν άσχημα. Ναι, ο Oz δεν είναι αυτός που ήταν. Και ως αναμενόταν, μέσα στο κλίμα γενικής συγκίνησης η απόσυρσή του έφερε και απαξίωση. “Έλα μωρέ, ποιος νοιάζεται;” “Έπρεπε να έχει ήδη σταματήσει”. “Έτσι κι αλλιώς δεν μπορούσε να τραγουδήσει πια”. Και από κοντά τα γνωστά “πάντα ατάλαντος ήταν και η φωνή του μέτρια”.

Χωρίς να διαφωνώ καθόλου ότι φωνητικά δεν μπορεί πια, έχω μία διαφορετική οπτική για τη σημασία της απόσυρσης. Και όσο επιφυλακτικό κι αν είναι αυτό το αντίο, όσο κι αν μας έχει αποδείξει ότι άνθρωπο που έχει δαγκώσει κεφάλι νυχτερίδας δεν τον ξεγράφεις πριν το σφύριγμα της παράτασης, ένα αντίο είναι οφειλόμενο. Γιατί δεν αποχαιρετάμε τον Ozzy αυτό τον καιρό, αλλά μια κανονικότητα που ορίστηκε από την αδιάλειπτη παρουσία του στο σανίδι εδώ και 53 χρόνια και μια εποχή που σημαδεύτηκε από την απροσποίητη περσόνα του, η οποία έδωσε γραμμή σε ένα ολόκληρο μουσικό ρεύμα.

Επίσης ας το πούμε επιτέλους ευθέως γιατί μας έχουν φάει οι ευγένειες και οι διαλλακτικότητες: Όποιος πιστεύει ότι ο Ozzy είχε πάντα μέτρια φωνή ή είναι υπερτιμημένος, δεν έχει καταλάβει τίποτα.

Γεγονός είναι ότι συνήθως μπορείς να προσδιορίσεις το ταλέντο κάποιου ή να ιχνηλατήσεις έστω την αποδοχή του: Είναι φοβερός κιθαρίστας, μεγάλος συνθέτης, έχει σκηνική παρουσία, γράφει στίχους, είχε καλό μάνατζερ, έχει φωνάρα, τον ανέδειξε ο Χατζιδάκις κλπ. Πού και πού όμως εμφανίζονται και άνθρωποι με ένα ιδιότυπο star quality που δεν εκλογικεύεται ούτε με νοητικές αλληλουχίες ούτε με διασπάσεις χαρακτηριστικών.

Ακριβώς η περίπτωσή μας και η επιστήμη σήκωνε πάντα τα χέρια ψηλά για τον Oz: Ένας ομορφούλης που όμως μεγαλώνοντας έμοιαζε όλο και περισσότερο με τον θείο μας, με φωνή - νιαούρισμα, χωρίς σαφώς ορισμένο ταλέντο, χωρίς ευφράδεια λόγου να τρέχει να παρουσιάζει βιβλία σαν τον Dickinson, χωρίς καν να έχει κρατήσει τη ζωή του μακριά από φωτογράφους και κάμερες να πεις ότι πούλησε μυστήριο, κρατάει επί 53 χρόνια τα κλειδιά του Βασιλείου του Σκότους και τη μισή rock ‘n’ roll κουλτούρα στους ώμους του.

Και όλα αυτά από το σημείο μηδέν. Γιατί τι ήταν ο Ozzy; Ένα παιδί από μια πολύτεκνη εργατική οικογένεια του Birmingham που παράτησε το σχολείο επειδή ζοριζόταν με βαριά δυσλεξία και έτρωγε ανελέητο bullying. Εκείνα τα χρόνια, στις δεκαετίες 1950 - 1960, οι μαθησιακές δυσκολίες ήταν άγνωστες έννοιες. Τον έβγαλαν χαζό και τέλος. Έπιασε δουλειά σε οικοδομή και στα 16 του έκανε και ενάμιση μήνα φυλακή επειδή έκλεψε κάτι ρούχα. Ούτε ωδεία, ούτε μπαμπάς μουσικός, ούτε παιδί - θαύμα λοιπόν. Μόνο καταραμένη φτώχεια και πεποίθηση ότι για να τον λένε χαζό, μάλλον θα ήταν. Κι όμως, έψαχνε συνεχώς να βρει σε τι ήταν καλός. Δεν μπορεί, κάτι θα υπήρχε. 14 χρονών περπατώντας με ένα ραδιοφωνάκι στο χέρι άκουσε το “She Loves You” των Beatles και αμέσως ήξερε ότι θα γινόταν μουσικός. Διαφορετικοί, ξεχωριστοί, αλλά ανεπιτήδευτοι, οι Beatles ξεκλείδωσαν στον Ozzy έναν νέο κόσμο, όπου η ζωή ήταν πια προνόμιο (όχι εγώ, ο ίδιος).

Διαφορετική, ξεχωριστή, αλλά ανεπιτήδευτη είναι το λιγότερο που μπορείς να πεις και για τη δική του παρουσία. Μια από τις πλέον επιδραστικές, αμίμητες και αναγνωρίσιμες φωνές στην ιστορία οποιασδήποτε μουσικής, η μοχθηρή, γατίσια φωνή του Ozzy τραγούδησε το 1970 "What is this that stands before me?" και άνοιξε ένα νέο μουσικό κεφάλαιο. Αυτό που στεκόταν μπροστά του ήταν το heavy metal. Δεν υπήρχε πριν τους Black Sabbath. Δημιουργήθηκε τότε, στα εφηβικά δωμάτια του Birmingham με το που έπαιξε αυτός ο στίχος σε κάποιο πικάπ.

Χωρίς ίχνος επιτήδευσης στην ερμηνεία του, ο Ozzy έντυσε το heavy metal με έναν τρόπο κυριολεκτικά ανεπανάληπτο, όπως διαπιστώθηκε κιόλας μετά το 1979 που τον έδιωξαν οι συμπαίχτες του. Ως προς τους Black Sabbath είναι πραγματικά εντυπωσιακό ότι όχι μόνο κατάφερε να σταθεί ισάξιος τριών βαρβάτων μουσικών προσωπικοτήτων, αλλά φεύγοντας πήρε μαζί του και τη μοναδικότητα του ήχου τους.

Δεν απορρέει από κάποιο πρωτοδισκακισμό (sic) αυτό. Τουναντίον, και η φάση Dio ήταν σπουδαία και η περίοδος Tony Martin πολύ δυναμική (τουλάχιστον μέχρι το “Tyr”) και προσωπικά έχω αδυναμία στο “Seventh Star” με τον Glenn Hughes. Μόνο ο Ian Gillan δεν έκατσε καλά. Δεν ταίριαξαν. Ωστόσο, ακόμα και με τη σύμπραξη μεγαθηρίων, οι Black Sabbath μετά τον Ozzy δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν από την πεπατημένη της τυπικής hard rock / heavy metal μπάντας, ενώ επί των ημερών του ο ήχος τους ήταν από άλλο πλανήτη. Αντίθετα, η δική του σόλο καριέρα ξεκίνησε στη βάση “δαρμένος είμαι, πάμε κι ό,τι γίνει” και τον ανέδειξε σε σύμβολο της σύγχρονης pop κουλτούρας, πολύ πέρα από την εμβέλεια κάποιου μουσικού ιδιώματος.

Μα πώς έγινε αυτό;

Είναι γνωστό βέβαια ότι έχει ένστικτο στην επιλογή συνεργατών. Από τον αδικοχαμένο Randy Rhoads και έκτοτε, ο Ozzy πάντα δούλεψε και δουλεύει με τους καλύτερους. Υπάρχει και το (αμφιλεγόμενο) σημείο της συνεισφοράς του στη σύνθεση. “Εδώ δεν ξέρει καλά καλά να διαβάζει, θα έγραφε τραγούδια και στίχους”; Τάδε έφη Geezer Butler, αλλά έχει επίσης πει ότι οι μελωδικές γραμμές των φωνητικών είναι αυτοσχεδιασμοί και ιδέες του Ozzy στις πρόβες και στα τζαμαρίσματα. Πάντως το όνομά του φιγουράρει παντού στα songwriting credits σε όλη την πορεία του και εγώ δεν πιστεύω στις επαναλαμβανόμενες συμπτώσεις και παρεξηγήσεις.

Ίσως είναι και το ακατέργαστο της χροιάς του που αντί να αφαιρεί, εμπλουτίζει την έκφρασή του. Ή ίσως η δύναμη και η ανθεκτικότητα της φωνής του (έχετε παρατηρήσει πόση ώρα μπορεί να μένει ο Ozzy στις ψηλές κλίμακες χωρίς να ακούγεται ζορισμένος;) Ίσως να μην έχουμε αντιληφθεί κιόλας το εύρος της φωνής του στο “Megalomania”, ή στη διασκευή του “Fire” του Arthur Brown. Ίσως είναι και η droney χροιά. Τραγουδάει ένας άνθρωπος και νομίζεις ότι ακούς δύο. Αυτό βέβαια ενισχύεται στο στούντιο με double tracking, αλλά ενυπάρχει από φυσικού του. Ίσως ακόμα και το ότι μιλάει και δεν καταλαβαίνεις γρι, αλλά όταν τραγουδάει εκφέρει κάθε λέξη πεντακάθαρα λες και απευθύνεται σε μωρό δύο χρονών να μετράει. Όλα μπαίνουν στην εξίσωση.

Diary Of A Madman: Πάτησε σανίδι το 1967, το αποχαιρέτισε 1η Φεβρουαρίου 2023. Έχει το βλέμμα της νυχτερίδας και ποτέ δεν θα είμαστε ήσυχοι ότι γλιτώσαμε από αυτόν, αλλά το αντίο βγαίνει αβίαστα, σαν τη φωνή του. Δίσκοι μπορεί να έρθουν κι άλλοι, αλλά για εμάς που μεγαλώσαμε με τον Prince of Darkness παιδικό ήρωα, το ότι ήταν συναυλιακά ενεργός δημιουργούσε μια ρομαντική αίσθηση ασφάλειας και μουσικής κανονικότητας.