Pay no more than...

Πολύ πριν θεσμοθετήσει το Υπουργείο Ανάπτυξης τη διατίμηση στα προϊόντα των κυλικείων, κάποιοι βρετανοί με σηκωμένα μαλλιά και μαύρα ρούχα μας παρότρυναν να μην πληρώνουμε περισσότερο από μισή λίρα Αγγλίας, για την απόκτηση του πονήματός τους.

Η αιτία για την επισήμανση: pay no more than, αποτέλεσε ένα τραγούδι του άναρχο-πανκ συγκροτήματος Crass.

Η ιστορία ξεκινά στα 1978 όταν το τραγούδι "Reality Asylum" των Crass λογοκρίνεται από τους εργάτες του εργοστασίου που επρόκειτο να εκδοθεί. Οι εργάτες αρνούνται να πρεσάρουν το τραγούδι σε βινύλιο λόγω των βλάσφημων στίχων του. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα στην πρώτη έκδοση του δίσκου "The Feeding of the Five thousand" το εν λόγω τραγούδι να αντικατασταθεί με μια μεγάλη παύση και να ονομαστεί ειρωνικά "The Sound Of Free Speech".

Οι Crass βέβαια δεν έμειναν με σταυρωμένα τα χέρια (έτσι κι αλλιώς δε συμπαθούσαν αυτή τη στάση...). Δημιουργούν τη δική τους ανεξάρτητη εταιρία (Crass Records) και το 1979 εκδίδουν το "Reality Asylum" σε single των 45 στροφών, γράφοντας για πρώτη φορά σε εξώφυλλο δίσκου: pay no more than 45 p (την εποχή εκείνη τα single στο Ηνωμένο Βασίλειο κόστιζαν 90 πένες). Συνειδητά ή όχι ξεκινούσαν ένα ολόκληρο κίνημα...

Παρόλο που ήταν οικονομικά χαμένοι για κάθε αντίτυπο που πουλούσαν (λόγω μη υπολογισμού του Φ.Π.Α.), οι Crass συνέχισαν να εκδίδουν και τους επόμενους δίσκους τους με τη σημείωση για μέγιστη επιτρεπόμενη τιμή πώλησης (σωστά υπολογισμένης αυτή τη φορά).

H Crass Records δεν εξέδιδε όμως μόνο δίσκους των Crass, αλλά και άλλων "αδελφών" συγκροτημάτων (όπως οι Zounds, οι Mob και οι Poison Girls) πάντα με την λεζάντα pay no more στο εξώφυλλο.

Η κίνηση αυτή των Crass επηρέασε γενικότερα το κίνημα του πανκ. Διάφορα συγκροτήματα (The System, Subhumans) τύπωναν στο εξώφυλλο των δίσκων τους την ανώτερη επιτρεπτή τιμή. Οι Conflict για παράδειγμα στο album του 1985 "Only stupid bastards help EMI" έγραφαν: "There is no reason for this LP to cost more than £2.99. If you ask for more DON'T BUY IT".

Την ιδέα υιοθέτησαν και άλλοι καλλιτέχνες και εταιρίες εκτός της πανκ σκηνής. Τα Χριστούγεννα του 1982 η εταιρία Cherry Red κυκλοφορεί τη συλλογή "Pillows & Prayers", με εκτυπωμένο στο εξώφυλλο του δίσκου τη λεζάντα: Pay no more than 99p, πουλώντας 120.000 αντίτυπα.

Στα τέλη του 1983 o αριστερών πεποιθήσεων Billy Bragg, κυκλοφορεί τον πρώτο του δίσκο με τίτλο "Life's a riot with a spy vs spy" και οριοθετεί την τιμή του στις 2,99 λίρες. Ο δίσκος αν και έπαιζε στις 45 αντί τις 33 στροφές (έχοντας διάρκεια 16 λεπτών) δε θεωρήθηκε EP και κατάφερε να σκαρφαλώσει μέχρι το νούμερο 30 των album.

Ο Billy Bragg όχι μόνο συνέχισε τη διατίμηση και σε επόμενους δίσκους του, αλλά πήγε και ένα βήμα παραπέρα γράφοντας στο εξώφυλλο του "Workers Playtime", Capitalism is killing music.

Προφανώς, δεν ήταν μόνο οι κάτοικοι της Γηραιάς Αλβιώνας που μας έλεγαν να μην πληρώσουμε παραπάνω από ένα ποσό για την απόκτηση ενός δίσκου. Στην Ιταλία η εταιρία Attack Punk Records στις αρχές της δεκαετίας του '80 κυκλοφορούσε δίσκους με ανώτερη τιμή τις 2.000 λιρέτες Ιταλίας (non pagare + di L. 2000) ή τη μια Αγγλική λίρα.

Και στη χώρα μας διάφορα συγκροτήματα υιοθέτησαν την αντίστοιχη πρόταση.

Οι Ξεχασμένη Προφητεία μαζί με τους Γάλλους Mushroom Attack κυκλοφορούν το 1990 ένα δίσκο στον οποίο μοιράζονταν τα τραγούδια σε κάθε πλευρά του (split record). Τo album εκδόθηκε σε Αγγλική εταιρία και επειδή προορίζονταν και για τη Γαλλική αλλά και την Ελληνική αγορά έγραφε στα δυο εξώφυλλα, την ανώτερη τιμή σε λίρες, γαλλικά φράγκα και δραχμές (είναι και αυτός ένας τρόπος να θυμόμαστε την ισοτιμία των εθνικών νομισμάτων πριν το Ευρώ).

Επίσης, split δίσκο με ανώτερη τιμή, κυκλοφόρησαν το 2000 οι Έλληνες ΑΛΤ TC μαζί με τους Γάλλους 20 Minutes de Chaos (για άλλη μια φορά: Ελλάς-Γαλλία συμμαχία!).

Ο κιθαρίστας Κώστας Παντέλης συμμετείχε σε δύο συγκροτήματα που επίσης βάλανε ταβάνι στην τιμή πώλησης των δίσκων τους. Τους Ναυτία και τους Πίσσα και Πούπουλα. Οι Ναυτία στη δική του εταιρία με το ανυπέρβλητο όνομα "Greek Athanati Levendia Productions", κυκλοφόρησαν το 1992 το δίσκο "Ευρωπαϊκή αναγέννηση" στο οπισθόφυλλο του οποίου έγραφε "Να μην πουλιέται πάνω από 1300 δρχ Pay no more than 11 DM" (μάρκα Γερμανίας).

Το 1993 η Wipe Out Records κυκλοφόρησε τον πρώτο και μοναδικό δίσκο των Πίσσα και Πούπουλα που είχε ηχογραφηθεί στο στούντιο "Αγροτικόν" του Ν. Παπάζογλου. Στην πρώτη (σπάνια πλέον) έκδοσή του με μπλε βινύλιο, έγραφε στο οπισθόφυλλο: "Να μην πουλιέται πάνω από 1800 δρχ" και στην επόμενη έκδοση: "ανώτερη τιμή 2350".

Τα χρόνια όμως πέρασαν. Τα βινύλια έγιναν CD, οι δραχμές ευρώ, αλλά το πανκ παρέμεινε πανκ.

Το συγκρότημα Χάσμα στο CD του "Τα χρώματα του μίσους" έγραφε στο οπισθόφυλλο πως δεν επιθυμεί να πωλείται το CD πάνω από 2.000 δρχ. ποσό που καλύπτει τις βιώσιμες ανάγκες του. Οι Ομίχλη στο CD τους "Η δική μας καθημερινότητα" απαγόρευαν αυστηρώς την πώληση του προϊόντος πάνω από 2,5 €.

Τέλος, το ιστορικό συγκρότημα των Αντί... κυκλοφόρησε το 2011 για πρώτη φορά (μετά από 25 χρόνια) και σε περιορισμένα αντίτυπα βινυλίου, μια παλιά του κασέτα. Ο δίσκος κυκλοφόρησε από την εταιρία Ειρκτή που ειδικεύεται στις επανεκδόσεις παλιών, εξαντλημένων και χαμένων ηχογραφήσεων της Ελληνικής ανεξάρτητης σκηνής. Η πρώτη έκδοση εξαντλήθηκε αμέσως και επανακυκλοφόρησε λίγους μήνες αργότερα σε κόκκινο βινύλιο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αυθεντική κασέτα περίεχε ως δώρο μια... τσίχλα! Στο εξώφυλλο του δίσκου τοποθετήθηκε μια μικρή εικόνα της τσίχλας, ως φόρος τιμής στην πρωτότυπη ιδέα.

Δυστυχώς όμως, ο χρόνος, ο καπιταλισμός και οι συλλέκτες είναι αδυσώπητοι. Το σύνολο σχεδόν των αυθεντικών δίσκων που αναφέρθηκαν είναι πλέον συλλεκτικοί και πουλιούνται σε πολλαπλάσια τιμή από την αρχική. Για παράδειγμα το Reality Asylum των Crass (χάρη στο οποίο ξεκίνησε η όλη κίνηση pay no more), τιμολογείται πλέον 25 λίρες!

Μάταιες οι προσπάθειες; Ίσως και όχι τελικά. Μπορεί οι συγκριμένοι δίσκοι να έχουν μεγαλύτερη τιμή από αυτή που θέλανε οι δημιουργοί τους, αλλά η φιλοσοφία του: pay no more than, έχει διεισδύσει σε αρκετές μουσικές παροχές και προϊόντα και μάλιστα πολλές φορές έχει μετεξελιχθεί σε: pay nothing!

(Η ιδέα για το άρθρο προέκυψε από την ανάγνωση της επισήμανσης: Pay no more than 12 €, στο οπισθόφυλλο του βιβλίου "Έχω όλους τους δίσκους τους" του Μπάμπη Αργυρίου, τον οποίο θέλω να ευχαριστήσω και για τη βοήθεια στην ολοκλήρωση του άρθρου).