Ψυχοφάρμακα και μουσική

Η ιστορία της Τέχνης είναι γεμάτη με περιπτώσεις πνευματικών και ψυχικών διαταραχών από τόσο παλιά που είναι αδύνατο να ανιχνευτεί από πότε ακριβώς. Αμέτρητοι είναι οι καλλιτέχνες που αυτοκτόνησαν, «τρελάθηκαν» ή υπέκυψαν στον εθισμό σε ψυχότροπες ουσίες, από το αλκοόλ ως τα βαριά ναρκωτικά. Στην λογοτεχνία, τις εικαστικές τέχνες και τη μουσική είναι πολλά τα έργα, πολλά από αυτά μεγάλης αξίας, που έχουν αναγνωριστεί σαν προϊόντα διαταραγμένων εγκεφάλων, γεγονός που αποδεικνύει ότι ένα μυαλό που δεν μπορεί να λειτουργήσει «φυσιολογικά» στα πρακτικά ζητήματα δεν είναι άχρηστο για την ανθρωπότητα αφού μπορεί να δώσει αριστουργήματα στην Τέχνη (και σημαντικό έργο στην επιστήμη όπως απέδειξε ο Νεύτων, ο John F. Nash και άλλοι) και καταδεικνύει την βλακεία και την εγκληματικότητα των ρατσιστικού τύπου αποκλεισμών και διακρίσεων απέναντι στους πνευματικά και ψυχικά ασθενείς.    

Από το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, μαζί με πολλών ακόμη ασθενειών, έχουμε μια αλματώδη πρόοδο στην φαρμακευτική αγωγή και των πνευματικών και ψυχικών διαταραχών. Διαταραχές που σε άλλες εποχές περιθωριοποιούσαν τους ασθενείς, τους καθιστούσαν επικίνδυνους για τον εαυτό τους και για τους άλλους, αποσυνάγωγους, έγκλειστους σε ιδρύματα, περιορισμένους με ζουρλομανδύες ή αλυσοδεμένους σε υπόγεια, αντιμετωπίζονται σήμερα με φάρμακα, σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία που και αυτή εξελίχθηκε παράλληλα, σε βαθμό που οι περισσότεροι ασθενείς ζουν αξιοπρεπώς και λειτουργούν στα πλαίσια της κοινωνίας.    

Τα ψυχοφάρμακα δεν είναι άγνωστα στον κόσμο της σύγχρονης μουσικής, της τζαζ, της ποπ, του ροκ, του hip hop και όλων των παρακλαδιών τους, δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς άλλωστε μια που είναι από τις πιο σημαντικές και διαδεδομένες μορφές της Τέχνης μεταπολεμικά. Πολλοί είναι οι μουσικοί που κατέφυγαν σ’ αυτά για να αντιμετωπίσουν τους δαίμονές τους και κάποιοι από αυτούς έγραψαν τραγούδια επηρεασμένοι από αυτά ή και ειδικά γι’ αυτά. Μπορούμε να υποθέσουμε βάσιμα ότι οι περισσότεροι από όσους και όσες έγραψαν τραγούδια γι’ αυτά τα φάρμακα ήξεραν καλά για τι γράφουν, είτε από δική τους εμπειρία είτε από το περιβάλλον τους. Ένα αφιέρωμα στα τραγούδια που έχουν γραφτεί για τα ψυχοφάρμακα και αναφέρονται συγκεκριμένα σε κάποια από αυτά, είτε στον τίτλο είτε στους στίχους τους, θα ήταν πολύ ενδιαφέρον και αποκαλυπτικό, καθώς θα έδειχνε πόσο πολλά και ετερόκλητα είναι αυτά. Σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσε βέβαια να διεκδικήσει δάφνες επιστημονικής δημοσίευσης, ούτε να είναι εξαντλητικό γιατί είναι πάρα πολλά, γράφονται συνέχεια καινούργια και πολλές φορές οι στίχοι είναι κρυπτογραφικοί και οι αναφορές έμμεσες και ασαφείς, οπότε θα περιοριστούμε στις πιο συγκεκριμένες. Κάθε φάρμακο θα αναφέρεται με την δραστική του ουσία και το πιο γνωστό του παγκόσμια εμπορικό όνομα μαζί με το έτος κυκλοφορίας του σε παρένθεση, εκτός από εκείνα που θα παρουσιάζονται περιφραστικά.

Το πρώτο τραγούδι στην ιστορία που είναι γραμμένο για ψυχοφάρμακο είναι κατά πάσα πιθανότητα το Mother’s Little Helper των Rolling Stones από το 1966. Το κίτρινο χαπάκι των στίχων που είναι ο μικρός βοηθός της μαμάς είναι το Diazepam (Valium, 1963), ένα αγχολυτικό φάρμακο που χρησιμοποιείται και σαν υπνωτικό και μαζί με τα πρώτα αντισυλληπτικά έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην αλλαγή του τρόπου ζωής και της κουλτούρας της γενιάς των baby boomers. Δεκάδες είναι τα τραγούδια που έχουν γραφτεί γι’ αυτό από τότε, και συνεχίζουν να γράφονται μέχρι σήμερα. Ο θρύλος του pub rock Graham Parker μόνο το αναφέρει σε καμιά δεκαριά, και το έχει βάλει και στον τίτλο του Carp Fishing On Valium. Έχουν γράψει γι’ αυτό μεταξύ άλλων μεγάλα ονόματα όπως οι Verve (Valium Skies), οι Hawkwind (Valium Ten), οι Aztec Camera (Valium Summer) και από την Ιταλία ο Vasco Rossi (Valium) και οι CCCP Fedeli Alla Linea (Valium Tavor Serenase), νεότεροι indie δημιουργοί όπως ο Hibou (Valium), o Maps (Valium In The Sunshine), οι Turnover (Diazepam) και η Liza Mitchell (Valium), και o Ρώσος DJ και παραγωγός ηλεκτρονικής χορευτικής PsyTrance Przhvm (Valium) ενώ το αναφέρουν οι Kinks στους στίχους του National Health, οι Fall στου Industrial Estate και του Rowche Rumble, οι Jam στου Private Hell, o Lou Reed (πώς θα μπορούσε να λείπει) στο Walk on the Wild Side, o Neil Young στου Hitchhiker και δεκάδες άλλοι γνωστοί και μη εξαιρετέοι (Marianne Faithfull, Clash, David Byrne, Elvis Costello, Tubeway Army, UB40,  Bad Religion, Queens of the Stone Age, Belle and Sebastian, Franz Ferdinand, Ryan Adams, Rufus Wainwright, Neko Case, Suede, Motörhead, Mötley Crue, Les Negresses Vertes κ.α.).

Τo Valium ωστόσο δεν ήταν το πρώτο αγχολυτικό αυτής της κατηγορίας (βενζοδιαζεπίνες) που βγήκε στην αγορά. Αυτό ήταν το Chlordiazepoxide (Librium, 1959) που βγήκε τέσσερα χρόνια πριν από το Valium, το οποίο είναι στην ουσία μια πιο απλή και πιο επιτυχημένη παραλλαγή του. Λιγότερα ήταν και τα τραγούδια που γράφτηκαν γι’ αυτό με πιο γνωστά ανάμεσά τους να το έχουν στον τίτλο τους το Librium της 70s R&B κολεκτίβας Chicken Curry And His Pop Percussion Orchestra, με αρχηγό τον γεννημένο στο Κονγκό Βέλγο σαξοφωνίστα Ralph Benatar, το Librium Love των Νορβηγών Turbonegro, το Librium των διαπολιτισμικών (και από άποψη σύνθεσης και από άποψη επιρροών και στυλ παιξίματος) Twelve Tribes και το επίσης Librium των Saccao & Vanilla Ace (η dance σκηνή έχει ισχυρή παρουσία στο αφιέρωμά μας μια που τα χάπια είναι ουσιώδες συστατικό της κουλτούρας της). Το αναφέρει ο David Bowie στο All the Madmen, o Foetus στο Need Machine και οι Blur στα Caravan και Brothers and Sisters. Εκτός από τα τραγούδια τέλος υπάρχουν αρκετά γκρουπ με το όνομα Librium:  μια indie μπάντα από τη Ρωσία και μία πειραματική rock από τις ΗΠΑ είναι τα δύο πιο αξιόλογα από αυτά. Για το τέλος άφησα ένα τραγούδι από ένα καλτ ελληνικό underground σχήμα που είχα την τύχη να γνωρίσω από την πρώτη κασέτα που έβγαλε και είναι από τα διαχρονικά αγαπημένα μου. Περιέχει τον στίχο «λίμπριουμ και βάλιουμ μας ταΐζουνε» και είναι το Ρομαντισμοί Κρατικοί από τους Lost Bodies.

Η τριαζολάμη (Triazolam, 1970) είναι λιγότερο διάσημη ουσία από τις προηγούμενες. Κυκλοφόρησε στην αγορά το 1982 με το παγκόσμιο brand name Halcion, ποιητικό όνομα λόγω της ηχητικής συγγένειάς του με την αλκυόνη και τις μέρες της που ενέπνευσε πολλούς. Μεταξύ αυτών oι Orbital, ηλεκτρονικό ντουέτο αποτελούμενο από δυο αδέρφια που η μητέρα τους ήταν εξαρτημένη από το φάρμακο, έγραψαν το περιβόητο Halcyon, οι Daphne Bleue το Halcion Dreams και οι slowcore Gold Cage από το L.A. το Halcion, τίτλος και θέμα ταιριαστό με το ύφος τους. Οι αναφορές στις αλκυονίδες μέρες (halcyon days) είναι άπειρες και δεν θα μπούμε καν στον κόπο.      

Η πιο δημοφιλής βενζοδιαζεπίνη όμως, με τη μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία και τις περισσότερες αναφορές στη μουσική, τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία, είναι το Alprazolam (Xanax, 1981). Βγήκε τελευταία από όλες τις άλλες και τις επισκίασε όλες επειδή είναι εξίσου ή και καλύτερα αποτελεσματική με σημαντικά λιγότερες παρενέργειες. Τα τραγούδια που έχουν γραφτεί για το Xanax μπορεί να φτάνουν και τριψήφιο αριθμό, πολλά από αυτά από πασίγνωστους καλλιτέχνες και γκρουπ. Αναφέρουμε ενδεικτικά το Lady Xanax των Duran Duran, το Xanny του τρομερού παιδιού Billie Eilish και το εκτός επίσημης δισκογραφίας τους Xanax and Wine των U2. Υπάρχει ακόμη το Xanax του ηλεκτροπόπ DJ Elohim, το x ANA x των καλιφορνέζων Badflower και δυο τραγούδια από γυναίκες δημιουργούς από διαφορετικές αφετηρίες αλλά με κοινές ανησυχίες, το Xanax της Maria Taylor και το Xanax (A Love Song) της Krysta Youngs. Το βρίσκουμε πολύ συχνά και στους στίχους του hip hop με πιο διάσημες ίσως αναφορές στο XanaX Damage του ράπερ Future, το Smell Like Money του 2 Chainz και το Rich as Fuck του Lil’ Wayne (πάρα πολλές αναφορές σε φάρμακα στα κομμάτια του αλλά θα περιοριστούμε σ’ αυτό), στο Maniac Dance του φιλανδικού power metal γκρουπ Stratovarius, ενώ τραγούδι γι’ αυτό υπάρχει και στην ιταλική δισκογραφία, η μπαλάντα En e Xanax του Daniele Bersani αλλά και στην ελληνική, το Zanax ή Lexotanil του Νίκου Καρβέλα που το γράφει ανορθόγραφα (το Xanax προφέρεται «Ζάναξ»), πράγμα που δεν εκπλήσσει κανέναν.

Στο τραγούδι του Καρβέλα αναφέρεται ακόμη ένα φάρμακο της ίδιας κατηγορίας το Lexotanil με δραστική ουσία Βromazepam (1974)  που έχουν γραφτεί και γι’ αυτό πολλά τραγούδια. Υπάρχει μια αναφορά στο Lexotanil στους στίχους του Ciudad Des Pobres Corazones του Αργεντίνου ρόκερ Fito Páez, περισσότερα όμως είναι εκείνα με τον τίτλο Lexotan, που είναι η εμπορική του ονομασία στις Η.Π.Α. και άλλες χώρες όπως η Ιταλία και πολλές της Νότιας Αμερικής. Έχουμε λοιπόν τραγούδι με τίτλο Lexotan από τους Ιταλούς Gianluca Grossi & Radio Corneliani, Cani, και Disco Noir, από τους Βραζιλιάνους progressive μεταλλάδες Anjos Do Hanngar και πολλούς ακόμη.

Mια ακόμη βενζοδιαζεπίνη είναι το Lorazepam (Tavor, 1977). Eίναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στην Ιταλία και την Ελλάδα. Το είδαμε πιο πάνω μαζί με το Valium στο Valium Tavor Serenase των CCCP Fedeli Alla Linea. Υπάρχει, μαζί με πολλά άλλα φάρμακα επίσης, στους στίχους ενός άλλου ιταλικού τραγουδιού, του Depre των Subsonica, στο επίσης ιταλικό Allergia της Loredana Bertè, σε πολλά ακόμη ιταλικά και στο ελληνικό σουξέ Μαραμένο της Δέσποινας Βανδή.      

Το τελευταίο φάρμακο της κατηγορίας την βενζοδιαζεπινών που θα μας απασχολήσει δεν έχει τόσο ισχυρή αγχολυτική δράση αλλά είναι πολύ ισχυρό υπνωτικό, γι’ αυτό και έχει γίνει γνωστό σαν «το χάπι του βιασμού» λόγω της παράνομης χρήσης του σε ανυποψίαστα θύματα. Πρόκειται για το Flunitrazepam (Rohypnol, 1974) που κυκλοφορεί στην Ελλάδα με το όνομα Hipnosedon (πολλοί το λένε λάθος «υπνοστεντόν» μπερδεύοντάς το με το Stedon που είναι η εμπορική ονομασία του Valium στην Ελλάδα). Του έχει γράψει ύμνο ο συνομήλικός μου μακαρίτης Keith Flint (Baby’s Got a Temper) και έχουν γράψει γι’ αυτό μεταξύ άλλων οι λονδρέζοι πανκ Screeches (Rohypnol), οι techno Ιταλοί Blasteroids (Rohypnol), οι deathcore μεταλλάδες Αμερικανοί Great Void (Rohypnol Romance), οι Άγγλοι δευτεροκλασάτοι ρόκερς Zico Chain (Rohypnol), ο Γερμανός Τυνησιακής καταγωγής (ή Τυνήσιος της Γερμανίας, ανάλογα πώς το βλέπει κανείς) ράπερ Bushido (Stiche) και οι Blur στο Caravan που είδαμε και πιο πάνω στην παράγραφο του Librium.    

Οι βενζοδιαζεπίνες ωστόσο δεν ήταν τα πρώτα ηρεμιστικά που κυκλοφόρησαν. Πολύ πριν από αυτές υπήρχε η κατηγορία των βαρβιτουρικών με τρία από πιο γνωστά ανάμεσά τους τα Barbital (Veronal, 1904) Phenobarbital (Gardenal, 1912) και Secobarbital (Seconal, 1934). Είναι πολύ δυνατά φάρμακα με σοβαρές παρενέργειες και κίνδυνο μοιραίας υπερβολικής δόσης λόγω της ισχυρής καταστολής που προκαλούν (διάσημα θύματά τους, ακούσια ή μη, ήταν o Jimi Hendrix, η Marilyn Monroe, η Judy Garland, η Dalida, o Brian Epstein και πολλοί ακόμη) γι’ αυτό και αντικαταστάθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις βενζοδιαζεπίνες. Η κυκλοφορία τους ωστόσο δεν σταμάτησε αλλά περιορίστηκε σε πολύ ειδικές περιπτώσεις. Όπως είναι φυσικό επηρέασαν και αυτά πολλούς στα τραγούδια τους. Ο Leonard Cohen τα έβαλε στους στίχους του Who By Fire, oι Hoodoo Gurus στου Glamour Puss, oι Deafhaven στου Night People, το διαφυλετικό hip hop ντουέτο Doppelgangaz έγραψε ομώνυμο κομμάτι (Barbiturates) όπως και οι indie Indoor Pets (Barbiturates επίσης). Ειδικά για το Veronal έχει γράψει ο Γερμανός ράπερ Marteria το Veronal (Eine Tablette Nur) και υπάρχει και η Ναπολιτάνικη μπάντα Veronal. Το Gardenal έχει κι αυτό τις αναφορές του με πιο διάσημη αγγλόφωνη αυτή των Ramones στο Go Mental, βρίσκεται στον τίτλο του Phenobarbital Love του  Αυστραλέζικου power pop σχήματος The Chevelles και σε πολλά γαλλικά τραγούδια, ανάμεσά τους τα Ce Mortel Ennui και En Realisant Ta Lettre, αμφότερα του Serge Gainsbourg. Το τρίτο φάρμακο έχει και αυτό πολλές αναφορές: το Seconal αναφέρουν στους στίχους τους ο Johnny Winter (Too Much Seconal), o Elvis Costello (Stalin Malone), οι Throwing Muses (Tango) και σε δύο τραγούδια από το New Adventures in Hi-Fi οι R.E.M. (E-Bow Τhe Letter και Binky The Doormat). Το βαρβιτουρικό όμως με την πιο ενδιαφέρουσα ιστορία είναι το Pentobarbital (Nembutal, 1930) επειδή, εκτός από την φαρμακευτική του χρήση, χρησιμοποιήθηκε παλιότερα στις Η.Π.Α. για εκτελέσεις θανατοποινιτών και σήμερα χρησιμοποιείται, μόνο του ή σε αλκοολικό διάλυμα, στην Ολλανδία και κάποιες πολιτείες των Η.Π.Α. σαν φάρμακο υποβοηθούμενης αυτοκτονίας για ασθενείς στο τελικό στάδιο που την έχουν επιλέξει. Στο δρόμο τα χάπια του λεγόταν συνθηματικά yellow jackets και αποσύρθηκε από την επίσημη αγορά το 1999. Το βρίσκουμε σε τραγούδια πολλών γνωστών δημιουργών όπως το Death by Misadventure του John Hiatt, του Sno Kat της Kristin Hersh, του Cerrado por Derribo του Ισπανού Joaquín Sabina, το Nembutal του επίσης Ισπανού Javier Krahe και τέλος στους Clash, όπου στο The Right Profile ο Strummer προφέρει την κατάληξη κάτι ανάμεσα σε –al και –ol για να κάνει ρίμα με το αλκοόλ.

Το Buspiron (Bespar) είναι ένα φάρμακο που παρασκευάστηκε το 1968 και κυκλοφόρησε στην αγορά μόλις το 1986. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι το περίμεναν να ενηλικιωθεί. Χρησιμοποιείται με επιτυχία για την θεραπεία της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής, είναι από τα πιο διαδεδομένα αγχολυτικά και, αντίθετα με όσα είδαμε πιο πάνω, δεν εμπίπτει στο νόμο περί ναρκωτικών. Οι  Eat.Sleep.Catapult από το Μισούρι έχουν ένα συμπαθητικό power pop τραγούδι με αυτό το όνομα, όπως και οι Pastrami Girls και ο Morato, σε trip hop κλίμα αυτοί.       

Ένα υπνωτικό που έκανε πάταγο στα 60s είναι το Methaqualone που παρασκευάστηκε από Ινδούς επιστήμονες το 1951 σαν φάρμακο για την ελονοσία (είναι συχνό φαινόμενο το να φτιάχνεται ένα φάρμακο για μια ασθένεια και τελικά να χρησιμοποιείται για άλλη). Στη δεκαετία του 60 κυκλοφορούσε σαν υπνωτικό στην Αγγλία με τις εμπορικές ονομασίες Quaalude και Sopor, και σε συνδυασμό με ένα αντιισταμινικό φάρμακο με την ονομασία Mandrax. Τα φάρμακα αυτά δεν κυκλοφόρησαν ποτέ επίσημα σε πολλές χώρες, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Και τα δύο καταναλωνόταν σε μεγάλες ποσότητες σε κλαμπ της εποχής όπως το U.F.O. και διασημότερος χρήστης τους ήταν ο Syd Barrett που λέγεται ότι τα έλιωνε και τα ανακάτευε με την Brylcreem που άπλωνε στα μαλλιά του. To Quaalude το βρίσκουμε στους στίχους τραγουδιών όπως το Time του David Bowie, το Pygmy Twylyte του Frank Zappa, του Dance Yourself to Death του Alice Cooper, του Quaaludes Again του Shel Silverstein, του To Parter των Butthole Surfers, του M.T.V. – Get Off The Air των Dead Kennedys, του Nights του Frank Ocean και του National Health των Kinks που συναντήσαμε και παραπάνω. Για το Sopor έχουν γράψει μεταξύ άλλων οι Dictators στο Weekend και οι Guided by Voices στο Sopor Joe. Το Mandrax έχει και αυτό τη μερίδα του στις αναφορές: το γερμανικό indie rock γκρουπ Mandrax Queen και τραγούδια σαν το Mandrax for Minx Cats από τους Go-Kart Mozart, Mandrax από τον Julien Gasc από το νότο της Γαλλίας και την οκτάλεπτη μίνι ροκ συμφωνία Captain Mandrax από τους Sir Splendid από το Σαν Ντιέγκο.

Ένα ακόμη φάρμακο με άλλη κύρια δράση (αντιισταμινικό για την αλλεργία) που χρησιμοποιήθηκε σαν ηρεμιστικό λόγω της καταστολής που είχε σαν παρενέργεια είναι το Hydroxyzine (Atarax, 1956) που έχει και την πιο εύστοχη εμπορική ονομασία. To αναφέρει, και όχι μόνο αυτό, στο Berceuse ο Jacques Dutronc, σύζυγος σε διάσταση και πατέρας του παιδιού της Françoise Hardy, και το έχει τίτλο κομματιού ο Σουηδός σταρ XOV (Atarax).       

Ακόμη και η βαλεριάνα, ένα βότανο που χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα σαν χαλαρωτικό και υπνωτικό, έχει μπει σε τραγούδια. Δύο από αυτά είναι o Valerian των Ουαλών Catatonia και το Valeriana e Marijuana του Paletti από τη Μπρέσια του ιταλικού βορρά, που έχει στον τίτλο του και μια άλλη πασίγνωστη ουσία για τη φαρμακευτική χρήση της οποίας γίνεται πολύς λόγος τελευταία και αν πιάναμε τα τραγούδια που έχουν γραφτεί γι’ αυτήν θα χρειαζόμασταν άλλο τόσο χώρο όσο για όλες αυτού του αφιερώματος. 

Όλα τα παραπάνω φάρμακα χαρακτηρίζονται στην καθομιλουμένη ηρεμιστικά (sedatives) και με αυτόν ακριβώς τον όρο αναφέρονται σε πολλά τραγούδια. Μερικά από αυτά, από χτυπητά ονόματα: The Ramones – I Wanna Be Sedated, T.S.O.L. – Sedatives, Marc Almond – Real Evil, David Bowie – Blackstar, Pearl Jam – Getaway, Green Day – Suffocate, Fugees – The Score, The Kinks – Holiday και House In The Country, Ed Sheeran – U.N.I. και Richard O’ Brien – The Time Warp (από το Rocky Horror Show).    

Μια από τις ψυχικές ασθένειες που ταλαιπωρεί εκατομμύρια ανθρώπους είναι η κατάθλιψη. Η κατάθλιψη έχει πολλές διαβαθμίσεις, από ήπια μέχρι πολύ βαριά, και ο άνθρωπος ψάχνει να βρει ανακούφιση σε διάφορες ουσίες, φαρμακευτικές και μη, από τα βάθη της ιστορίας. Ένα από τα πρώτα φάρμακα που χρησιμοποιήθηκαν ήδη από τον 19ο αιώνα για την αντιμετώπιση της βαριάς κατάθλιψης και της διπολικής διαταραχής (μανιοκατάθλιψης, όπως την αποκαλούσαν τότε, οι post rock Φιλιππινέζοι Up Dharma Down έχουν άλμπουμ με τίτλο Bipolar) είναι το λίθιο και τα άλατά του. Και ήταν ένας από τους πιο διάσημους μανιοκαταθλιπτικούς του ροκ, που δεν κατάφερε να πολεμήσει την ασθένεια, που έγραψε τραγούδι γι’ αυτό. Το Lithium είναι από τα καλύτερα και πιο γνωστά και επιδραστικά τραγούδια του Kurt Cobain και των Nirvana. Δεν ήταν όμως οι μόνοι που έγραψαν γι’ αυτό. Το βρίσκουμε σε τίτλους των Evanessence (Lithium), στους Thin White Rope (Lithium) στον Sting (Lithium Sunset), στους στίχους του Hello του Eminem (αναφέρει κι αυτός πολλά ψυχοφάρμακα στα τραγούδια του αλλά, σε αντίθεση με άλλους πιο αγαπημένους, δεν θα ασχοληθούμε περισσότερο μαζί του), του Something Is Squeezing My Skull του Morrissey (μαζί με το Valium και άλλα), του Me And My Monkey του Robbie Williams, του Carbon της Tori Amos και σε πολλούς άλλους.

Την δεκαετία του 60, μαζί με τις βενζοδιαζεπίνες που είδαμε πιο πάνω, βγήκαν στην αγορά και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά που ονομάστηκαν έτσι εξαιτίας του χημικού τους τύπου. Το πιο γνωστό ανάμεσά τους ήταν το Clomipramine (Anafranil, 1970) που δεν θα μπορούσε να μην γίνει κι αυτό στίχος και τραγούδι. Έγραψαν γι’ αυτό οι Ιταλοί θαυμαστές των Depeche Mode Love Thieves (Clomipramine) και ο Ρώσος   V.A.S.I.M. (Anafranil) ενώ το βρίσκουμε και σε ελληνικό τραγούδι, στο Κι αν Είμαι Ροκ του Βασίλη Παπακωνσταντίνου σε μουσική Μάνου Λοΐζου και στίχους Δώρας Σιτζάνη, όπου υπάρχει ο στίχος «Αναφρανίλ και Τρυπτιζόλ» με το δεύτερο να είναι άλλο ένα αντικαταθλιπτικό με δραστική ουσία Αmitriptyline (1961) που έχουν γράψει γι’ αυτό δημιουργοί της indie και electronica όπως ο Mistachesta (Tryptizol), o John Vanderslice (Amitriptyline), ο Glenn Astro (Amitriptyline) και οι Chunks (Tryptizol). H Aμιτριπτυλίνη σε συνδυασμό με την Χλωροδιαζεποξείδη (Librium) κυκλοφόρησαν το 1977 σε συνδυασμό, δύο ουσίες σε ένα χάπι, με το όνομα Limbitrol, το οποίο έχει αποσυρθεί. Θα βρούμε κομμάτι με αυτό το όνομα σε ένα από τα πιο απρόσμενα μέρη, στο soundtrack της σειράς καρτούν Dexter’s Lab (Limbitrol).      

Μετά τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά βγήκε μια εξελιγμένη μορφή τους, τα τετρακυκλικά. Το πιο γνωστό ανάμεσά τους είναι το Maprotiline (Ludiomil, 1974) που χρησιμοποιήθηκε ευρύτατα για πολλά χρόνια και έγινε χορευτικό κομμάτι από τους Ολλανδούς Paradise 3001 με τίτλο Ludiomil 75 μια που η πιο συνηθισμένη του δόση ήταν τα 75mg. Ένα πιο εξελιγμένο τετρακυκλικό αντικαταθλιπτικό που κυκλοφόρησε πολύ αργότερα είναι το Mirtazapine (Remeron, 1996) που έκανε τίτλο κομματιού του ο ΙΑΜΧ, δηλαδή ο Chris Corner (Mirtazapine) και οι ambient Digitonal.

Παράλληλα με τα τρικυκλικά, στη δεκαετία του 60 στην Ιταλία αναπτύχθηκε ένα άλλο φάρμακο, το Trazodone που κυκλοφόρησε εκεί και στις περισσότερες χώρες του κόσμου με το όνομα Trittico. Ήταν το πρώτο μη τρικυκλικό αντικαταθλιπτικό που πήρε άδεια κυκλοφορίας.  Οι Trophy Scars, μια cult μπάντα από το Νιου Τζέρσεϊ που κινείται εκτός εμπορικών κυκλωμάτων με μια DIY νοοτροπία, έχουν τραγούδι με τίτλο Trazodone, το ίδιο και ο τραγουδοποιός της εναλλακτικής κάντρυ Colin Herring, οι Sub Mistress από την αναπόφευκτη techno, o Tim Thornton με το προσωπικό του σχήμα Les Cousins Dangereux, οι πανκ της ερήμου, μέσα από το θρυλικό Joshua Tree, Spankshaft, o τροβαδούρος της φολκ αμερικάνα Rod Picott και η ανερχόμενη σταρ του hip hop Glitta, από το άλμπουμ της Bipolar που, όπως είναι αναμενόμενο, έχει αναφορές και σε άλλα φάρμακα. Εκτός από τους παραπάνω, υπάρχει και ο George Childs από το Μπρίστολ που εμφανίζεται και ηχογραφεί σόλο με το όνομα Trazodone.        

Ακόμη πιο εξελιγμένα αντικαταθλιπτικά βγήκαν τα επόμενα χρόνια. Ένα από αυτά ήταν το Fluvoxamine (Luvox, 1994) που χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD) και φυσικά ενέπνευσε και αυτό τραγούδι το Fluvoxamine από τους Environs. Πιο γνωστό, εξαιτίας και του σκανδάλου που ξέσπασε από τους αντιδεοντολογικούς τρόπους προώθησής του, ακόμη και για χρήση σε παιδιά, είναι το Paroxetine (Seroxat, 1992) που έδωσε το όνομά του στο psych/trans/metal πρότζεκτ του Ισραηλινού Ofer Dabush, στην indie μπαλάντα των Walkie Talkies Seroxat, στο ambient κομμάτι των Black Dog Seroxat Smile, στο χορευτικό beat του Τούρκου Sinan Kaya Seroxat & Paxera, στο σκληρό techno Seroxat των Brutal Beat και σε άλλα κομμάτια αυτού του ύφους.

Άλλο ένα αντικαταθλιπτικό νέας γενιάς είναι το Sertraline (Zoloft, 1991). Έχει κι αυτό το μερίδιό του σε αναφορές στην ποπ κουλτούρα και μουσική. Πρώτους από όλους που το ύμνησαν θα αναφέρω μια προσωπική αδυναμία, τους Ween και το Zoloft από το άλμπουμ Quebec. Ομώνυμο τραγούδι έγραψαν ακόμη οι Αθηναίοι καουμπόηδες (από την Athens των REM) Drive-By Truckers (Zoloft) ενώ το αναφέρουν οι Gadjits (σκα μπάντα από το Κάνσας Σίτυ, αυτό μπορεί να σε ρίξει στα χάπια από μόνο του) στο Holes In My Shoes και το πανκ γκρουπ Guttermouth από την (πατρίδα της Fender) Orange County της Καλιφόρνια στο My Chemical Imbalance  και οι αγαπημένοι όλων μας Lemonheads στο If I Could Talk I’d Tell You. Επτά ώρες βόρεια, στην πρωτεύουσα της πολιτείας Σακραμέντο, οι Dance Gavin Dance έγραψαν το Me And Zoloft Get Along Just Fine ενώ στην άλλη ακτή της Αμερικής ο Pharoahe Monche από το Queens της Νέας Υόρκης ράπαρε γι’ αυτό στο Time 2. 

Δύο ακόμη αντικαταθλιπτικά νέας γενιάς, που αναπτύχθηκαν και πρωτοκυκλοφόρησαν στη Δανία, είναι η δραστική ουσία Citalopram (Seropram, 1989) και η εξελιγμένη της μορφή Escitalopram που κυκλοφόρησε το 2002 με τις εμπορικές ονομασίες Cipralex και Lexapro μεταξύ άλλων. Έχουν κι αυτά τις αναφορές τους στην δισκογραφία. Ο λευκός μπλουζίστας Will Wilde έγραψε το Citalopram Blues που, όπως το 99% των μπλουζ δεν διακρίνεται για τη μουσική πρωτοτυπία του. Το ίδιο ισχύει και για τις ambient Citalopram Remixes των Aksutique, αυτές όμως έχουν μια κάποια παυσίλυπη δράση αντίστοιχη του φαρμάκου. Οι Thunder and the Giants το συνδυάζουν με αναψυκτικό (στον τίτλο) και κιθάρες στο Citalopram and Vimto και οι txger vppercvt και Raydar με ηλεκτρονικά εφφέ και ντίσκο beat. Για την δεύτερη ουσία υπάρχει από ένα τραγούδι για κάθε εμπορική ονομασία που αναφέρθηκε, το Cipralex από τον Jack Peñate και το Kanye West Lexapro, μια αναφορά στον παλιό από το νέο αίμα του hip hop Stann Smith.

Ένα ακόμη φάρμακο της ίδιας κατηγορίας είναι το Venlafaxine (Efexor, 1993) το οποίο ύμνησε ο Νεοϋορκέζος Deeps Repus στο δεκάλεπτο έπος Venlafaxine: A Love Song, ένα lo-fi κατατονικό κομμάτι με prog διάρκεια και οι Καναδοί θορυβοποιοί Rarity στο Effexor.

Το 1985 εγκρίθηκε από την FDA στις ΗΠΑ το Bupropion σαν αντικαταθλιπτικό. Κυκλοφόρησε σαν τέτοιο με την εμπορική ονομασία Wellbutrin και 12 χρόνια αργότερα, το 1997, πήρε έγκριση σαν φάρμακο για το κόψιμο του καπνίσματος και κυκλοφόρησε με το όνομα Zyban. Οι Νεοϋορκέζοι aftertheparty έχουν ονομάσει ένα πολύ ωραίο chillout κομμάτι τους Bupropion, ο τεξανός ράπερ Z-Ro αναφέρει το Wellbutrin, ανάμεσα σε πολλά άλλα, στο κομμάτι του Lost my Mind  και οι Swollen Members, σπάνιο δείγμα hip hop γκρουπ από τον Καναδά, το Zyban στους στίχους του Watch This.  

Το νεότερο αντικαταθλιπτικό με παρουσία στη μουσική σκηνή είναι το Duloxetine (Cymbalta, 2004).  To εμπορικό του όνομα έδωσε στο προσωπικό του progressive trance πρότζεκτ ο Yarden Yogev από το Τελ Αβίβ. Το Duloxetine χρησιμοποιείται επίσης για την ακράτεια ούρων, γεγονός που θέτει υπό αμφισβήτηση την λαϊκή έκφραση «κατουρήθηκα από τη χαρά μου».

Θα κλείσουμε το μεγάλο κεφάλαιο των αντικαταθλιπτικών με το πιο πετυχημένο στην ιστορία, το φάρμακο που έφερε επανάσταση με την κυκλοφορία του σημαίνοντας την αλλαγή στην φαρμακευτική αντιμετώπιση της κατάθλιψης, με όλες τις ενστάσεις που μπορεί να έχει κάποιος, και υπάρχουν πολλές. Πρόκειται βέβαια για το Fluoxetine (Prozac, 1991) με χιλιάδες αναφορές στη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο και τη μουσική. Βαριά ονόματα όπως οι King Crimson (Prozakc Blues), οι Killing Joke (Prozac People) και o Vanilla Ice (Prozac) και λιγότερο βαριά όπως η Kathleen “Bird” York (Prozac Day), o Danny Worsnop (Prozac) και η Marie Gray (The Prozac Song) το έχουν βάλει σε τίτλους τραγουδιών τους ενώ πολλοί το αναφέρουν στους στίχους δικών τους, ανάμεσά τους ονόματα όπως οι Black Sabbath στο Age of Reason, οι Fall στο Feeling Numb, οι Blur στο Country House, oι Manic Street Preachers στο P.C.P. o Nick Cave στο Curse of Milhaven, οι Aerosmith στο The Farm, οι Ferras στο Something About You, οι Foreign Legion στο Meanwhile και η Lauren Hoffman στο υπέροχο Love Gone Wrong. Η Φλουοξετίνη κυκλοφόρησε στην Ελλάδα με την εμπορική ονομασία Ladose και υπάρχει ομώνυμο hip hop σχήμα με ελληνικό στίχο.  

Μια ιδιαίτερη νόσος του εγκεφάλου είναι η επιληψία. Λόγω των τρομακτικά θεαματικών συμπτωμάτων της (σπασμοί, απώλεια συνείδησης, παροξυσμός κλπ.) στην αρχαιότητα είχε χαρακτηριστεί «ιερά νόσος» και αργότερα, στις εκατοντάδες χρόνια που αποκαλούνται μεσαίωνας, οι επιληπτικοί θεωρούνταν δαιμονισμένοι και «θεραπευόταν» με εξορκισμούς και βασανιστήρια. Στον 20ο αιώνα η φαρμακευτική αντιμετώπιση έφερε μεγάλη βελτίωση στην ζωή των επιληπτικών ασθενών. Τα γνωστότερα αντιεπιληπτικά φάρμακα είναι τα Phenytoin (Dilantin, 1953) που έγινε τίτλος τζαζ κομματιού από τους Coffee Shop Jazz Ensemble, Carbamazepine (Tegretol, 1963) και Oxcarbazepine (Trileptal, 1969) με το δεύτερο να γίνεται τίτλος ambient κομματιού των Chemical Sound Engine και Sodium Valproate (Depakine, 1967) που κι αυτό έγινε τίτλος techno κομματιών των Γάλλων Bessiff και των Λιθουανών Teatre αλλά και όνομα του noise ντουέτου (κιθάρα και τύμπανα) Depakine Chrono από την Πράγα.       

Ένα φάρμακο που, λόγω της κατασταλτικής του δράσης, έχει περάσει στην καθομιλουμένη στα ελληνικά σαν συνώνυμο της ηρεμίας στα όρια (ή και πέρα από αυτά) της αποχαύνωσης και της απάθειας είναι το Trihexyphenidyl (1949), με την εμπορική ονομασία που καθιερώθηκε: Artane. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα φάρμακα για τη θεραπεία της νόσου του Πάρκινσον, αλλά παράλληλα χορηγούνταν για χρόνια ταυτόχρονα με τα παλιότερα αντιψυχωσικά φάρμακα σαν «διορθωτής» για να αντιμετωπίσει τα συμπτώματα εξωπυραμιδικού συνδρόμου (κυρίως τρεμούλα) που προκαλούσαν. Ο πρώτος που το έβαλε σε δίσκο είναι ο Ζωρζ Πιλαλί στην παρλάτα «Μια αληθινή ροκ εντ ρολ ιστορία στο χαρτί» από τον θρυλικό ομώνυμο ζωντανό του δίσκο του 1986 που κλείνει με το γηπεδικό σλόγκαν της εποχής «Αρτάν ζωή και κίνηση». Αργότερα επικράτησε μια ελαφρώς παραφρασμένη εκδοχή του ονόματος, το «Αρντάν» ίσως επειδή ακούγεται πιο νταγκλαρισμένο. Στη διεθνή δισκογραφία το βρίσκουμε στο What is Artane? των Urge Overkill, που έγιναν διάσημοι μέσα σε μια νύχτα όταν ο Tarantino έβαλε την Uma Thurman να χορέψει με τη διασκευή τους στο Girl, You ’ll Be a Woman Soon του Neil Diamond στο Pulp Fiction.  

Μερικές ακόμη γενικές αναφορές: τα άλμπουμ Farmacos των Αργεντίνων πανκ Tramontina, Medications του Σουηδού πιανίστα Andreas Fröberg και Psychic Dance του πολυπράγμονα Γιαπωνέζου συνθέτη dance, ambient και ηλεκτρονικής μουσικής Σουσούμου Γιοκότα με όλα σχεδόν τα τραγούδια τους να έχουν για τίτλους δραστικές ουσίες ψυχοφαρμάκων που κάποιες είδαμε, κάποιες θα δούμε παρακάτω και κάποιες ακόμη που δεν θα μας απασχολήσουν εδώ. Και το single Meds των Placebo, από το ομώνυμο χρυσό άλμπουμ, που είναι προφανές από τους στίχους και το βίντεο κλιπ του ότι δεν αναφέρεται σε άλλα από τα ψυχοφάρμακα.

Πριν να περάσουμε στην τελευταία μεγάλη κατηγορία που θα μας απασχολήσει θα δούμε δύο φάρμακα που χρησιμοποιήθηκαν για την αντιμετώπιση του συνδρόμου υπερκινητικότητας και διάσπασης προσοχής (ADHD) σε παιδιά σχολικής ηλικίας. To πρώτο, που είναι και το φάρμακο επιλογής, είναι το Methylphenidate (Ritalin, 1954) που άρχισε να χορηγείται σε παιδιά που είχαν διαγνωστεί με το συγκεκριμένο σύνδρομο στα 60s και χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον στα 90s. Ανεκδοτολογική λεπτομέρεια: πήρε το όνομά του από την σύζυγο του χημικού που το παρασκεύασε (Rita) η οποία το έπαιρνε για να ανεβάσει την χαμηλή της πίεση. Το Ritalin, όπως ήταν φυσικό, έχει πολλές αναφορές σε τραγούδια επειδή το να χορηγείς, σωστά ή λάθος, φάρμακο που επηρεάζει το Κεντρικό Νευρικό Σύστημα σε παιδιά δεν είναι κάτι που μπορεί να περάσει ασχολίαστο. Ανάμεσα σε πολλούς ακόμη, οι Foo Fighters το έχουν στους στίχους του τραγουδιού με το οποίο μας συστήθηκαν (This is a Call), oι Roots στο False Media, η Uffie με τον Pharrell Williams στο ΑDD SUV, η Katy Perry στο Fingerprints, oι Blink-182 στο Blame it on my Youth και o Travis Scott με τον Kanye West στο Pissed on your Grave. Το βρίσκουμε στον τίτλο του Ritalin/Medikinet των Kraftklub (συμπατριώτες των Kraftwerk αλλά εκεί και στο όνομα σταματάνε οι ομοιότητες), του Ritalin της πολύ καλής Αυστραλής τραγουδοποιού Ruby Fields και πολλών άλλων. Όλα τα τραγούδια που το αναφέρουν είναι γραμμένα, όχι τυχαία, από τα 90s και μετά. Στην Ελλάδα, και σε πολλές άλλες χώρες, κυκλοφορεί με το εξόχως μουσικό όνομα Concerta, εξ’ ου και το ομώνυμο κομμάτι του 2008 των Cash Cash, ενός γκρουπ από το Νιου Τζέρσεϊ που αποτελείται από τρεις DJs. Άλλη εμπορική ονομασία του είναι το Adderall που έκανε τραγούδι ο γνωστός και μη εξαιρετέος Τεξανός Max Frost. Εκτός από το ADHD η Μεθυλφενυδάτη χρησιμοποιείται και για την θεραπεία της ναρκοληψίας, που πάντα θα μας θυμίζει το ομώνυμο αριστούργημα των Green on Red.

Το δεύτερο φάρμακο είναι το Clonidine (Catapres, 1966), ένα φάρμακο για την υπέρταση που στην πορεία ανακαλύφθηκε ότι βοηθάει στο ADHD, στο στερητικό σύνδρομο, στο μετατραυματικό στρες και σε άλλες νευρολογικές διαταραχές. Κάτι μου λέει ότι όταν το βασκικό κοριτσίστικο γκρουπ Reina Republicana από την Παμπλόνα, που ανακάλυψα σε μια μικρή σκηνή του Primavera Sound στις αρχές των 00s, έγραφαν το πανέμορφο Clonidina δεν είχαν στο μυαλό τους την πίεση των γιαγιάδων τους. 

Για την αντιμετώπιση του ADHD, και πιο σπάνια της κατάθλιψης, χρησιμοποιήθηκαν κάποτε και οι αμφεταμίνες, που υπάρχουν από τον 19ο αιώνα και βρήκαν χρήση πιο πολύ παράνομα σαν διεγερτικά παρά στην ιατρική πρακτική. Πολλές φορές όχι και τόσο παράνομα: το ναζιστικό καθεστώς τις χορηγούσε επίσημα στους στρατιώτες του (πρακτική βαθιά ανήθικη αλλά όχι παράνομη με την τεχνική έννοια) και κάποτε τις έπαιρναν χωρίς να κρύβονται φοιτητές για να διαβάζουν πολλές ώρες, φορτηγατζήδες για να οδηγούν ασταμάτητα, οι Beatles στο Αμβούργο για να παίζουν όλη τη νύχτα κ.α. Μια άλλη θεραπευτική τους δράση ήταν κατά της παχυσαρκίας αλλά κι αυτή εγκαταλείφθηκε λόγω των παρενεργειών τους. Το Amphetamine Annie των Canned Heat τις απαθανάτισε στο ροκ, και το πιο ταιριαστό και αντιπροσωπευτικό της δράσης τους τραγούδι είναι το ομώνυμο οργιαστικό Amphetamine του Steve Wynn με τους Miracle 3. Πιο γνωστό σαν φάρμακο ανάμεσά τους είναι η Μεθαμφεταμίνη (Methamphetamine, Methedrine, Norodin,1919) που τραγούδησε η ξεχασμένη τεξανή ψυχεδελική μπάντα Bubble Puppy στο Methedrine Blues. Πολύ πιο γνωστή στην σύγχρονη ποπ κουλτούρα την έκανε στην κρυσταλλική της μορφή (crystal meth) το σήριαλ Breaking Bad, αλλά αν επεκταθούμε πιο πολύ θα ξεφύγουμε από το θέμα μας. 

Για το τέλος ανοίγουμε το μεγάλο κεφάλαιο των αντιψυχωσικών, την φαρμάκων που χρησιμοποιούνται στην αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας και των σοβαρών ψυχικών διαταραχών με έμμονες ιδέες και παραισθήσεις. Θα μας απασχολήσουν οκτώ φάρμακα και η επιρροή τους στη μουσική, τα οποία θα αναφερθούν με χρονολογική σειρά ξεκινώντας από το πιο σύγχρονο ανάμεσά τους και καταλήγοντας στο παλιότερο, που έχει και τις πιο πολλές και εντυπωσιακές αναφορές σε τραγούδια.

Ξεκινάμε με το αντιψυχωσικό του 21ου αιώνα, το Aripiprazole (Abilify) που παρασκευάστηκε στην Ιαπωνία το 1999 και πήρε άδεια κυκλοφορίας το 2002 στις ΗΠΑ και το 2004 στην Ευρώπη. Χρησιμοποιείται επίσης με επιτυχία επίσης στη θεραπεία της διπολικής διαταραχής, του αυτισμού και της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD).  Το βρίσκουμε σε τίτλο κομματιού του Ιταλού ράπερ Tinai (Aripiprazolo), στους στίχους του Tears to Diamonds του καλιφορνέζου ομότεχνού του Watsky, της ιερεμιάδας Jeremiad του τεξανού πολυοργανίστα Tim Kile, που πέρασε και από τους Arcade Fire στα αρχικά τους στάδια, και αρκετών ακόμη νέων και ως επί το πλείστον άγνωστων δημιουργών.    

Το 1997 πήρε άδεια κυκλοφορίας το Quetiapine (Seroquel) με το ηλεκτρονικό beat Quetiapina του Σλοβένου Franjo Butcovic που ηχογραφεί με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Rosho να υμνεί την δραστική ουσία ενώ το εμπορικό όνομα αναφέρουν στους στίχους τους ονόματα όπως ο Paul Simon στο In a parade και οι Bright Eyes στο Forced Convalescense.

Tο Olanzapine (Zyprexa, 1996) το οποίο βγήκε στην αγορά το 1996 δοκιμαζόταν για 25 χρόνια, από το 1971, για να πάρουμε μια ιδέα πόσος χρόνος μπορεί να χρειαστεί για να βγει ένα φάρμακο στην αγορά. Οι σκληροπυρηνικοί μεταλλάδες Desolated από το Σαουθάμπτον στο νότο της Αγγλίας κυκλοφόρησαν το 2016 τραγούδι με τίτλο Olanzapine, την επόμενη χρονιά οι Νεοϋορκέζοι Friend Roulette έβγαλαν το Viva Zyprexa και την αμέσως επόμενη (2018) ο Ιταλός ράπερ K.E.M. Kagune το Zyprexa ενώ κάποια χρόνια πριν, το 2010, κάποιοι άλλοι μεταλλάδες, Αμερικάνοι αυτή τη φορά, οι Anima Process από το Νέο Μεξικό έβγαλαν το δικό τους Zyprexa Falls.

Το Risperidone (Risperdal, 1993) ήταν ένα επαναστατικό φάρμακο όταν βγήκε και φυσικά έχουν γραφτεί πολλά τραγούδια και γι’ αυτό. Οι Magic Markers, που έχουν ανοίξει συναυλίες των Sonic Youth, έχουν το Risperdal, o πολυτάλαντος (ηθοποιός, σκηνοθέτης, μουσικός και άλλα) Toussaint Morrison το Risperdal In Reverse που θυμίζει τόσο πολλά ώστε γίνεται οικείο με την πρώτη, ο Γάλλος ράπερ με καταγωγή από το Κονγκό Despo Rutti το δικό του Risperdal και τέλος έχουμε κι εδώ το απαραίτητο ηλεκτρονικό beat, το Risperidone των Γερμανών Schizolectric.         

Πάμε δυο δεκαετίες πίσω για να βρούμε το επόμενο φάρμακο, το Clozapine (Leponex, 1972). H πιο συνηθισμένη του παρενέργεια, όπως όλων των παλιών αντιψυχωσικών, είναι το τρέμουλο, από αυτό και το ντελικάτο κομμάτι Clozapine Tremors του λονδρέζου κιθαρίστα Django Lumiere. Αντίστοιχης ευαισθησίας είναι η πιανιστική μπαλάντα Clozapine του Buddy Toth από την ανατολική ακτή των Η.Π.Α. To δεκάλεπτο Leponex Moon των Νορβηγών Nagant πάει προς art rock μονοπάτια, ενώ πιο σκληρά ακούσματα είναι το Clozapine του πανκ γκρουπ (δεν θα μπορούσαν να είναι κάτι άλλο με όνομα παρμένο από διαλυτικό) Mineral Turpentine από το Σίντνεϊ και το Clozapine Dream των Καναδών μεταλλάδων Bison B.C. από το Βανκούβερ. Μεταλλάδες επίσης αλλά από την Ουγγαρία είναι και οι Leponexx.  

Ένα από τα πιο σημαντικά αντιψυχωσικά φάρμακα στην ιστορία είναι το Haloperidol (Aloperidin, 1967) που χρησιμοποιείται ευρύτατα μέχρι και σήμερα. Φαίνεται ότι έχει ισχυρή παρουσία στην thrash/death metal σκηνή της Βραζιλίας μια που υπάρχει και γκρουπ Haloperidol και ομότιτλο τραγούδι των itSELF. Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού έχουμε το Haloperidol Blues των John Heaven & Mimikry Band από την Τσεχία. Βρίσκεται, μαζί με πολλά ακόμη, σε δύο τραγούδια, το Starflight των Hawkwind και το Pills, Popes and Potions  των αναρχοπάνκ Rudimentary Peni. Στο τελευταίο υπάρχει αναφορά και στο επόμενο φάρμακο στο οποίο θα αναφερθούμε. Πρόκειται για το Trifluoperazine (Stelazine, 1959) που έχει γίνει τίτλος τραγουδιών της Natalie Gaza, μια πολύ ταλαντούχα τραγουδοποιός που μεταξύ άλλων πρότζεκτ έχει και μια γυναικεία tribute band στον Bowie με όνομα Lady Stardust (πώς να μην το λατρέψεις το κορίτσι) και του Ian White που ηχογραφεί κάτω από το όνομα Seabed. Παρόμοιο με το Trifluoperazine, όπως φαίνεται άλλωστε από το όνομα, είναι το Perazine που αναφέρουν οι Frank Carter & The Rattlesnakes στους στίχους του Angel Wings.

Την ίδια περίπου εποχή, λίγο πιο πριν, στα γαλλικά εργαστήρια Delagrange ανακαλύφθηκε το αντιψυχωσικό Sulpiride κατά την διάρκεια δοκιμών για την βελτίωση ενός φαρμάκου για την καρδιά. Κυκλοφόρησε και κυκλοφορεί ευρύτατα, με πολλά εμπορικά ονόματα με πιο συνηθισμένο το Dogmatyl, σε όλο τον κόσμο εκτός από τη Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία. Έχουν βγάλει ατμοσφαιρικά κομμάτια με αυτό τον τίτλο οι Ρώσοι Reflection Nebula, οι Γιαπωνέζοι Dova Syndrome και πανκ τραγούδι οι Βέλγοι Struggling for Reason ενώ υπάρχει και γαλλικό μουσικό σχήμα Sulpiride. Παραλλαγή του Sulpiride είναι το Amisulpiride (Solian) που βγήκε τη δεκαετία του 90, πήρε άδεια κυκλοφορίας στις ΗΠΑ μόλις τον Φεβρουάριο του 2020, και έγινε τίτλος κομματιού του Boris Nech που δηλώνει «ψυχίατρος του ήχου».      

To πρώτο φάρμακο που βγήκε για την αντιμετώπιση της σχιζοφρένειας, με πολύ ισχυρή κατασταλτική δράση, ήταν το Chlorpromazine (Thorazine, 1953). Όπως και πολλά ακόμη ψυχοφάρμακα, χρησιμοποιήθηκε (με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα) και για την θεραπεία του αλκοολισμού. Τα τελευταία χρόνια χορηγούνταν σπάνια, κυρίως για την καταστολή του επίμονου λόξιγκα αλλά μαζί με αυτόν κατέστειλε και πολλές ακόμη φυσιολογικές λειτουργίες. Βρίσκεται ακόμη σε κυκλοφορία σε μερικές χώρες αλλά πρακτικά δεν χρησιμοποιείται πλέον. Στην Ελλάδα, και σε πολλές ακόμη χώρες, κυκλοφορούσε με το όνομα Largactil και έχει αποσυρθεί. Αυτό το όνομα, με μια μικρή παραλλαγή, έχουν δώσει σε τραγούδι οι Amebix και με αυτό το όνομα επίσης το αναφέρουν οι Hawkwind στο Starflight. Όπως είναι φυσικό ο αντίκτυπός του ήταν μεγάλος και έξω από την ιατρική κοινότητα.

Στην αμερικανική αργκό υπάρχει η έκφραση Thorazine shuffle που σημαίνει το πολύ αργό και συρτό περπάτημα των ασθενών που το έπαιρναν (στον διάδρομο του νοσοκομείου με παντόφλες και ρόμπα, για να συμπληρωθεί η εικόνα). Thorazine Shuffle είναι το όνομα μιας grunge pop μπάντας των 90s από το Ώκλαντ της Νέας Ζηλανδίας. Πολλά είναι τα τραγούδια που έχουν αυτόν ακριβώς τον τίτλο, μεταξύ άλλων από τους μεταλλάδες των 80s από τη Φλόριντα Savatage, τους southern rockers Gov’t Mule, τους Καναδούς indie poppers Paper Cranes και τους Bongos, Bass & Bob που συνδυάζουν μουσική και κωμωδία. Υπάρχει ακόμη το τραγούδι Thorazine Eyes των πανκ Songs For Snakes από το Σαν Φρανσίσκο (το απλανές βλέμμα είναι ακόμη ένα χαρακτηριστικό των ασθενών που παίρνουν χλωροπρομαζίνη), η επίσης πανκ μπάντα Thorazine από τη Φιλαδέλφεια και οι thrash/death/grind Thorazine από την Αλμπέρτα του Καναδά. Πολλές είναι οι αναφορές στο φάρμακο αυτό σε τραγούδια από μεγάλα ονόματα: Johnny Cash – Committed to Parkview, Townes Van Zandt – Sanitarium Blues, Sufjan Stevens – Carrie & Lowell, Slayer – Live Undead, Megadeth – 99 Ways to Die, Alejandro Escovedo – Sacramento and Polk (βάζει και το Μεξικό στη λίστα), Lard – They’re Coming to Take me Away, Jay-Z – Reservoir Dogs, Jayo Felony feat. Ice Cube – Ghetto Horror Show, Tupac – Under Pressure και τέλος οι Ramones σε δύο τραγούδια, το We’re a Happy Family και το Every Time I Eat Vegetables It Makes Me Think Of You. Άφησα τους Ramones για το τέλος για να πω ότι εκτός από τα φάρμακα έχουν αναφορά και στην ψυχοθεραπεία (Psycho Therapy) αλλά και σε δύο άγριες θεραπευτικές πρακτικές εναντίον της σχιζοφρένειας των αρχών του 20ου αιώνα, πιο παλιές από τα φάρμακα, την λοβοτομή στο Teenage Lobotomy και το ηλεκτροσόκ στο Gimme Gimme Shock Treatment. Με οχτώ τραγούδια στο αφιέρωμα κερδίζουν δίκαια τον τίτλο των πρωταθλητών της παράνοιας.            

Με πάνω από 40 φάρμακα να παρουσιάζονται και εκατοντάδες τραγούδια και καλλιτέχνες που τα αναφέρουν και καλύπτουν ένα τεράστιο φάσμα και γεωγραφικά αλλά και υφολογικά, γίνεται ολοφάνερο ότι τα ψυχοφάρμακα έχουν ασκήσει μεγάλη επιρροή στη σύγχρονη μουσική και απασχολούν μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο, από τους πιο μεγάλους σταρ μέχρι εντελώς αφανείς και περιθωριακούς μουσικούς και DJ, σε σημείο ώστε να καθίσουν να γράψουν γι’ αυτά. Αρκετοί μάλιστα έχουν ονομάσει τα σχήματά τους από φάρμακα ή χρησιμοποιούν την ονομασία φαρμάκων σαν ψευδώνυμο, πράγμα που δείχνει πόσο σημαντικά είναι γι’ αυτούς.  Κάποια από αυτά χρησιμοποιούνται και σαν recreational drugs που λένε οι αγγλόφωνοι, δεν ξέρω αν η φράση «φάρμακα αναψυχής» μπορεί να σταθεί στα ελληνικά αλλά όλοι καταλαβαίνουμε τι θέλει να πει. Είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι του σύγχρονου τρόπου ζωής για τεράστιο αριθμό ανθρώπων παγκοσμίως και αυτό δεν θα μπορούσε να μην περάσει και στην Τέχνη και στην ποπ κουλτούρα. Και το μόνο βέβαιο είναι ότι η ιστορία δεν έχει κλείσει εδώ μια που θα συνεχίσουν να βγαίνουν νέα φάρμακα και να γράφονται τραγούδια και γι’ αυτά αλλά και για τα παλιά.