Punk-rock τραγούδια που... δεν έγραψαν punks

Το punk-rock δεν τάραξε ξαφνικά τα νερά της μουσικής ζωής μας, ούτε πέρασε σα σίφουνας πριν προλάβουμε να το χαρούμε. Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, όταν άρχισε να εξαπλώνεται με τη συγκεκριμένη ονομασία, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που το απαξίωναν συστηματικά, προβλέποντας σε σύντομο χρόνο το επικείμενο τέλος του. Οι κύριοι λόγοι της περιφρόνησης είχαν να κάνουν με την DIY αισθητική και την απλ(οϊκ)ότητά του, τη μικρή διάρκεια των τραγουδιών, τον καταιγιστικό ρυθμό, την «κακοφωνία» των τραγουδιστών, τις ενδυματολογικές προτάσεις με τα σκισμένα T-shirts και τα καρφιά, τα περίεργα χτενίσματα και γενικά τις αντιδραστικές του τάσεις. Μόνο που η πρόβλεψή τους αποδείχτηκε λανθασμένη, διότι το punk-rock είχε έρθει για να μείνει, με κάποιες φυσιολογικές στο πέρασμα του χρόνου μεταβολές, διατηρώντας μέχρι σήμερα ένα μέρος από τη σημαντικότητά του.

Στο μισό αιώνα που έχει περάσει από τότε που οι περισσότεροι συμφωνούν ότι εμφανίστηκε κάτω από αυτήν την ονομασία, γράφτηκαν αρκετά εξαιρετικά τραγούδια που λίγο-πολύ είναι γνωστά σε ευρύτερο κοινό. Υπήρξαν όμως και μερικά πολύ καλά, τα οποία δε γράφτηκαν από punks, αλλά από συγκροτήματα που δραστηριοποιήθηκαν κυρίως ή αποκλειστικά σε διαφορετικά μουσικά είδη.

Μερικά από αυτά θέλω να καταγράψω παρακάτω, αλλά προηγουμένως κρίνω απαραίτητο να οριοθετήσω τις επιλογές μου. Υπάρχει ένας μεγάλος και αρκετά εύπλαστος κατάλογος ονομάτων, τα οποία ανήκουν στην proto-punk φάση και θεωρούνται ότι επηρέασαν τη διαμόρφωση του πρώιμου και χαρακτηριστικού punk-rock ήχου. Τα συγκροτήματα αυτά πληρούν εκ των πραγμάτων την προϋπόθεση του τίτλου του αφιερώματος περί μη punk-rock μπάντας, δεδομένου ότι το συγκεκριμένο είδος δεν ήταν τυπικά υπαρκτό την εποχή που κυκλοφόρησαν τα συγκεκριμένα τραγούδια. Η αναφορά μερικών από αυτά θα είναι δειγματοληπτική και θα γίνει με γνώμονα την προσέγγισή τους στον τελικά διαμορφωμένο σχετικό ήχο. Επίσης, θα γίνει λόγος για δύο ακόμα ανεπίσημες κατηγορίες: η μία αφορά συγκροτήματα που σε ένα παράλληλο σύμπαν δε θα μπορούσες να αποκλείσεις πλήρως την πιθανότητα να ασχοληθούν με το punk-rock, ενώ η άλλη αφορά συγκροτήματα που θα ορκιζόσουν για το ακριβώς αντίθετο. Για ευνόητους λόγους, δε θα ασχοληθώ με τραγούδια συγκροτημάτων που ανήκουν σε άμεσα συναφείς χώρους, όπως τους post-punk, pop-punk, hardcore-punk και Oi!

Οι αρχαίοι του punk-rock πρόγονοι 

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70, ακόμα και όσοι σύχναζαν στο CBGB, στο άκουσμα της λέξης punk δεν υπήρχε περίπτωση να κάνουν οποιαδήποτε σύνδεση με τη μουσική. Κι αν ακόμα ρωτούσες τους ίδιους τους Ramones τι μουσική έπαιζαν, λίγο πριν βγουν στη σκηνή του κλαμπ, θα σου έλεγαν ότι είναι μια garage-rock μπάντα. Το ξέσπασμα όμως του νέου αυτού ήχου, μετά την αρχική έκπληξη, δεν αποδείχτηκε και τόσο… ξαφνικό, τουλάχιστον σε όσους παρακολουθούσαν στενά τα σχετικά δρώμενα, αφού ήδη τη δεκαετία του ’60 και το πρώτο μισό της δεκαετίας του ’70 υπήρχαν συγκροτήματα που είχαν προλειάνει το έδαφος. Οι Νεοϋορκέζοι Ramones μαζί με τους Saints από το μακρινό Μπρισμπέιν συνηθίζεται να εντάσσονται μεταξύ των πρώτων «καθαρόαιμων» συγκροτημάτων του punk-rock, αν και προϋπήρχαν της εμφάνισής του, για το λόγο ότι τα ντεμπούτα τους κυκλοφόρησαν ελάχιστα μετά τη θεωρούμενη ως «επίσημη» εμφάνισή του.

Όλα όμως είχαν θεμελιωθεί το 1964 με το μυθικό “You Really Got Me” των The Kinks, που έγραψε μεν ο Ray Davies, αλλά έμεινε περισσότερο στην ιστορία για το κιθαριστικό riff του Dave Davies. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε ένα ακόμα πολύ επιδραστικό τραγούδι, το “I Can't Explain” των The Who, το οποίο ο δημιουργός του Pete Townshend εμπνεύστηκε από το “All Day and All of the Night” των The Kinks, όπως ο ίδιος ομολόγησε σε συνέντευξή του. Το 1966 είχαμε τρία ακόμα πολύ σημαντικά τραγούδια, που αποδείχτηκαν κομβικά. Πρώτο το “Louie Louie”, όχι στη διασκευή των Kingsmen που είχε προηγηθεί κατά τρία χρόνια, αλλά σε εκείνη των The Sonics που ανέδειξε τη σκληρότερη πλευρά του. Στη συνέχεια έχουμε το κλασικό “Wild Thing” που έγραψε ο θείος της Angelina Jolie (James Wesley Voight, aka Chip Taylor) μέσα από την περίφημη διασκευή των The Troggs, όπως και τη δίλεπτη καταιγίδα του “Monks Chant” των τεσσάρων Αμερικανών στρατιωτών που υπηρετούσαν στη Φρανκφούρτη και έγιναν γνωστοί ως The Monks.

Το 1967 ήταν η χρονιά των Velvet Underground, από τους οποίους επέλεξα το “I’m Waiting for the Man” ως χαρακτηριστικότερο των πολλών επιδραστικών τραγουδιών τους. Την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε η διασκευή του “Steppin’ Stone” από τους The Monkees, που αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της συγγένειας μεταξύ του garage-rock και του punk-rock.

Έναν χρόνο πριν σβήσουν τα ‘60s είχαμε δύο ακόμα τεράστιες στιγμές, για τις οποίες δε χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις: το κολοσσιαίο “Kick Out the Jams” των MC5 που στεγανοποίησε τα θεμέλια και ξεχείλιζε από ενεργητικότητα, όπως ακριβώς και το “I Wanna Be Your Dog” των The Stooges που, όπως και τα υπόλοιπα τραγούδια του ντεμπούτου τους, το τερμάτισε. Έχοντας όλη αυτήν τη μαγιά, τα ‘70s μπήκαν δυναμικά. Κλασικότερο παράδειγμα είναι το “Trash” των New York Dolls από το 1973, ενώ εξίσου σημαντικά είναι και τέσσερα τραγούδια που κυκλοφόρησαν δύο χρόνια αργότερα: το υπέροχο “She Does It Right” των Dr. Feelgood, το “Sick on You” των glam rockers The Hollywood Brats, το “Two Tub Man” των Dictators και το “After Eight” των Neu!

Πλέον, η στιγμή είχε φτάσει και το punk-rock συστηνόταν σε όλον τον κόσμο, κυρίως μετά τη μαζικότερη εμφάνιση των βρετανικών συγκροτημάτων. Πέρα όμως από αυτά, υπήρχαν και μερικά άλλα που γοητεύτηκαν από το «νέο» ήχο και ενέδωσαν έστω και μία φορά στα θέλγητρά του.

Οι ασυνήθεις ύποπτοι

Δεν έχει καμία απολύτως σημασία αν ήταν έμπνευση της στιγμής ή μια απρόσφορη απόπειρα. Γεγονός είναι ότι τα συγκροτήματα αυτά έδειξαν έστω και μια φορά ότι ήξεραν τι σημαίνει punk-rock και ότι, αν το επιθυμούσαν, μπορούσαν να ανήκουν στο χώρο αυτό. Υπήρχαν βέβαια και κάποιες άλλες μπάντες που το αποδείκνυαν με αξιοσημείωτη συνέπεια, οι οποίες ήταν ως επί το πλείστον ενταγμένες στο συγγενή, αλλά όχι ακριβώς συναφή, χώρο του garage-rock. Λόγω της ιδιομορφίας αυτής, ξεκινώ με μια τελείως ενδεικτική αναφορά σε τρία τέτοια συγκροτήματα από τη γκαραζομάνα Αυστραλία.

Οι μέγιστοι The Celibate Rifles, που διάλεξαν αυτό το όνομα για να κοροϊδέψουν τους Sex Pistols, ήταν ό,τι κοντινότερο στο punk-rock βάσει της όλης δισκογραφίας τους. Το “Back in the Red” (1986) και το “The More Things Change” (1987) είναι δύο από τα καλύτερα τραγούδια του είδους. Η σύντομη garage-rock αναφορά έχει άλλες τέσσερις down under στιγμές. Δύο από το 1977 τους πρωτεργάτες Radio Birdman και συγκεκριμένα το “New Race” και τη διασκευή στο “TV Eye” των The Stooges, καθώς και δύο ακόμα από το 1988: το τρομερό “No Next Time” των The New Christs που επίσης μετείχε ο Birdman Rob Younger και το “Slave Girl” των φασαριόζων Lime Spiders.

Ανάμεσα στις περισσότερο ή λιγότερο rock μπάντες που μας ξάφνιασαν πολύ ευχάριστα με ένα τραγούδι τους, που θα μπορούσε να θεωρηθεί ως punk-rock, επιλέγω τις παρακάτω:

Αν και τυπικά βάσει του έτους κυκλοφορίας των τραγουδιών που αναφέρονται βρίσκουν οριακά θέση στην κατηγορία αυτή, όπως και οι Radio Birdman, ουσιαστικά ανήκουν στην παραπάνω κατηγορία των αρχαίων προγόνων. Οι Television του Tom Verlaine υπήρχαν μεν από το 1973, αλλά μόλις το 1977 κυκλοφόρησαν στο ντεμπούτο τους “Marquee Moon”, το ομότιτλο τραγούδι του οποίου αποδείχτηκε πολύ σημαντικό. Παραμένοντας στην ίδια χρονιά, συναντάμε το “Ghost Rider” που δεν το λες τυπικά punk-rock, αλλά… είναι και πάρα πολύ μάλιστα. Οι Suicide των Martin Rev και Alan Vega ήταν πράγματι μπροστά από την εποχή τους. Το πρώτο single των Tom Robinson Band με τίτλο “2-4-6-8 Motorway”, κατά δήλωση του Tom, βγήκε ως αποτυχημένη προσπάθεια της μπάντας να παίξει το “Couldn't Get It Right” των Climax Blues Band, αλλά το αποτέλεσμα μόνο αποτυχημένο δεν ήταν. Μπορεί η «Ποντικοπαγίδα» να έγινε το πρώτο τραγούδι ιρλανδικής μπάντας που έφτασε στο #1 του UK Singles Chart το 1978, αλλά η καταιγίδα των Boomtown Rats είχε έρθει λίγο νωρίτερα με το… πολύ τονωτικό για τα στρατεύματα “Like Clockwork”.

Πριν οι Police ερωτευτούν τη reggae πρόλαβαν το 1977 να κυκλοφορήσουν το “Fall Out”, αλλά είναι προτιμότερο να εστιάσουμε στο λίγο πιο καθαρόαιμο “Next to You” που κυκλοφόρησε την επόμενη χρονιά και έχει τρομερά ντραμς από τον Stewart Copeland, το καλύτερο slide guitar solo από το δάσκαλο Andy Summers και… τον Sting που απλά το συνέθεσε. Το 1979 το ξάφνιασμα ήρθε από τον Frank Zappa με το “I'm So Cute” που έδειξε ότι μπορεί να κάνει και αυτό με χαρακτηριστική άνεση. Την ίδια χρονιά ο “Look Sharp!” Joe Jackson, προφανώς όταν δεν αναρωτιόταν με ποιον βγαίνει η κοπέλα που αγαπούσε, έγραψε το “Got the Time” και εδώ που τα λέμε, μακάρι να είχε περισσότερο χρόνο να ασχοληθεί με το θέμα. Ερμηνεύοντας κάπως διασταλτικά τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν ένα τραγούδι ως punk-rock, δε μπορώ να μη συμπεριλάβω την καταιγίδα του “Stone Dead Forever” των Motörhead (1979), αναφέροντας όσο πιο διακριτικά γίνεται την πεποίθησή μου ότι έχουμε να κάνουμε με ένα punk τραγούδι του κυρίου Ian Kilmister. Χρειάστηκε να κυκλοφορήσουν εννέα άλμπουμ οι The Pretty Things μέχρι να φτάσουν στο “Cross Talk” το 1980, στο οποίο υπήρχε το “Bitter End” που αγαπά το punk-rock μέσω των Boomtown Rats. Δε γνωρίζω αν το “Add It Up” (1983) ήρθε ως απότοκο της πρόθεσης του Gordon Gano να αποτινάξει τις συγκρίσεις με τον Jonathan Richman και τους Modern Lovers, αλλά μπορώ να διαπιστώσω ότι αυτοί οι Violent Femmes δεν έχουν σχέση με τους Dream Syndicate, κι ας λέει ο Gano ό,τι θέλει. Το συγκρότημα των Mecano από την Ολλανδία με το “Escape the Human Myth” (1986) απέδειξε απλά ότι η avant-garde μουσική ομπρέλα του περιλάμβανε και punk-rock.

Οι ουρανοκατέβατοι

Ε, λοιπόν, όχι! Από αυτούς δεν το περιμέναμε, είτε λόγω προϊστορίας, είτε λόγω γενικότερης πορείας. Κι όμως, λόγω της αντίθεσης αυτής, μερικά από αυτά τα τραγούδια τα απολαμβάνεις καλύτερα!

Πρώτοι στη λίστα και μάλλον καλύτεροι οι Queen με το πολυβόλο “Sheer Heart Attack” (1977), που δεν είχαν συμπεριλάβει στο προ τριετίας ομότιτλο άλμπουμ τους. Όταν κυριολεκτικά όλοι άκουγαν το “News of the World” και τρελαίνονταν με τα “We Are the Champions” και “We Will Rock You”, θυμάμαι ένα τύπο που έλιωνε το (“My Melancholy Blues” και το) “Sheer Heart Attack” του Roger Taylor, του οποίου τον punk χαρακτήρα κάποιοι δεν ήθελαν με τίποτα να παραδεχτούν και το έλεγαν no-wave! Κι όμως, αν και “it was the D.N.A. / that made me this way”, επήλθε καίρια μετάλλαξη και το τραγούδι δεν είχε συνέχεια. Την ίδια χρονιά ήρθε και το “He’s a Whore” από το ντεμπούτο άλμπουμ των Cheap Trick, που διασκευάστηκε από πολλούς, μεταξύ των οποίων οι Big Black. Μπορεί οι «παρεξηγημένοι» Hall & Oates να είχαν ιδιαίτερη απήχηση στο γυναικείο κοινό, λόγω τραγουδιών όπως τα “Kiss on My List”, “Private Eyes”, “Maneater” και “Out of Touch”, αλλά το 1978 είχαν προλάβει να συγκινήσουν τους punks με το “Alley Katz”. Στη λίστα μπαίνουν και οι Paul McCartney & Wings με το “Spin It On” (1979), που υπάρχει στον ευρύτερα επηρεασμένο από τις νέες τάσεις έβδομο και τελευταίο δίσκο που κυκλοφόρησαν.

Οι Νεοζηλανδοί Split Enz οκτώ χρόνια αφότου σχηματίστηκαν αποφάσισαν ξαφνικά να αφήσουν κατά μέρος το ιδιαίτερο στυλ τους και να αποδείξουν ότι μπορούν να παίξουν σκληρότερα, πράγμα που έκαναν με το “Shark Attack” (1980). Μεγαλύτερη ίσως έκπληξη ήταν αυτή της ίδιας χρονιάς που ήρθε από το Αφεντικό Bruce Springsteen, που έστω και με το single B-side “Held Up Without a Gun” φώναξε οργισμένα για τις επικρατούσες συνθήκες στη μουσική βιομηχανία, αποδεικνύοντας σε ένα λεπτό και δεκαέξι δευτερόλεπτα ότι ακόμα και ο Bruce goes punk. Τι να πούμε για τους Village People, οι οποίοι το 1981 γύρισαν πρόσκαιρα την πλάτη στην disco για να ασχοληθούν με το new-wave και έγραψαν το επηρεασμένο από το punk-rock τραγούδι “Food Fight”, συμπεριλαμβάνοντας το στο άλμπουμ με τον εύγλωττο τίτλο “Renaissance”; Μια ακόμα εξαιρετική στιγμή ήρθε το 1987 μέσα από το “It's Like Everything Else” (μόνο που τελικά αυτό δεν ήταν) των χαρισματικών I, Ludicrous και λεγόταν “My Baby’s Got Jet Lag”. Ακόμα μου είναι αδύνατο να καταλήξω τι είναι περισσότερο punk στο συγκεκριμένο τραγούδι: η μουσική καταιγίδα ή οι μυθικοί στίχοι; Για το τέλος επέλεξα τη στιγμή που η αγγλογαλλική electro avant-pop συμμαχία των Stereolab αποφάσισε το 1993 να απογειωθεί με το “John Cage Bubblegum” στέλνοντας κυριολεκτικά τους φίλους της αδιάβαστους.