Αυτόχειρες μουσικοί

H αυτοκτονία σαν θέμα απασχόλησε εκατοντάδες καλλιτέχνες, μουσικούς και συγκροτήματα. Ευτυχώς ελάχιστοι από όλους αυτούς προχώρησαν στην... πρακτική εφαρμογή (και σίγουρα κανένας από αυτούς τους καψουροτραγουδιστές, οι οποίοι συνέχεια δίνουν... υποσχέσεις του τύπου "τώρα που μ’ άφησες θα πέσω να πεθάνω, θα σκοτωθώ, θα φαρμακωθώ κ.λπ", αλλά κανείς δεν τις τηρεί!). Στο παρόν αφιέρωμα προφανώς δεν έχω σκοπό να καλύψω γενικότερα το θέμα της αυτοκτονίας σε όλη του την έκταση. Άλλωστε δεν είμαι ούτε ψυχολόγος, ούτε, ψυχίατρος, ούτε ψυχαναλυτής (ίσως λίγο psycho!;), παρά μόνο ένας απλός μουσικογραφιάς. Ούτε εύκολο είναι άλλωστε. Είναι και ένα θέμα με πολλά αγκάθια, και δεν θέλω ούτε να μπατάρει προς το μελό αλλά και ούτε προς την ψυχρή καταγραφή ονομάτων. Λοιπόννν, τώρα που έλαβα μια προκαταβολική άφεση παραλείψεων και "αμαρτιών", μπορώ να εκφράσω με πινελιές κάποιες απόψεις.

Η "καλλιτεχνική" αυτοκτονία έχει κατά την γνώμη μου τις ρίζες της στο κίνημα του ρομαντισμού που εμφανίστηκε τον 19ο αιώνα. Προφανές, άλλωστε κανείς μη-ρομαντικός δεν αυτοκτονεί, και ίσως δεν είναι τυχαίο ότι από την παρακάτω λίστα απουσιάζουν καλλιτέχνες κάποιων πιο "έλλογων" μουσικών ειδών (π.χ. της ηλεκτρονικής). Ένας ρομαντισμός, ο οποίος αμφισβήτησε την κυριαρχία της λογικής, έδωσε μέσα και τρόπους έκφρασης των άλλογων παθών και συναισθημάτων αυτού που ο Freud ονόμασε ασυνείδητο. Ο ρομαντισμός χαρακτηρίζεται από μια τάση φυγής σε κόσμους ονειρικούς και μυθικούς η οποία συνοδεύεται και από μια εξιδανίκευση και νοσταλγία ενός μη-βιωμένου παρελθόντος. Στην ακραία όμως, και αχαλίνωτη έκφανση του, ο ρομαντισμός οδήγησε στην διαστροφή του φασισμού! Ο οποίος δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας ρομαντισμός ο οποίος έχει ξεφύγει από τα ηνία του ορθολογισμού (κάποια στιγμή ίσως επανέλθουμε στο πολύ ενδιαφέρον αυτό θέμα).

Είναι πολύ δύσκολο να αποτιμήσεις ψύχραιμα μια τέτοια ακραία στην ουσία της ενέργεια. Οι απόψεις πάντως διίστανται. Είναι πράξη δειλίας ή μήπως ηρωισμού; Μπορεί και τα δύο συγχρόνως. Άλλωστε ίσως οι πραγματικοί ήρωες είναι όσοι έχουν συνείδηση της δειλίας τους. Δεν ξέρω... Πάντως είναι σίγουρα πράξη επαναστατική, απεγνωσμένα και αδιανόητα επαναστατική (γι’ αυτό και η φιλεύσπλαχνος Εκκλησία αντιμετωπίζει τους αυτόχειρες ως "μαύρα πρόβατα" και απόκληρους, αντιμετωπίζοντας την αυτοκτονία σαν μια εξέγερση ενάντια στην θεϊκή εξουσία).

Τα αίτια θα μπορούσαμε να τα διακρίνουμε σε δύο κατηγορίες: από την μία, η μη-προσαρμογή σε νέες συνθήκες, σε εποχές ιδίως όπου η Ιστορία έχει μπει στο fast-forward (π.χ. το κύμα αυτοκτονιών στο τέλος του 19ου αιώνα), αλλά και από την άλλη η απογοήτευση από την διαπίστωση ότι οι παρούσες συνθήκες δεν αλλάζουν (χαρακτηριστικά τέτοια δείγματα είναι οι αυτοκτονίες του Καρυωτάκη και του Μαγιακόφσκι). Οι μουσικοί (και γενικότερα οι καλλιτέχνες), ως ιδιαίτερες και ευαίσθητες ψυχοσυνθέσεις κατα κανόνα, είναι και πιο ευπαθείς στα μηνύματα των καιρών (παρένθεση: διαβάζοντας πρόσφατα μια ιστορία της μουσικής, μου έκανε εντύπωση πόσοι συνθέτες της κλασικής μουσικής κατέληξαν να πεθάνουν τρελοί!).

Και όλα αυτά ισχύουν σε πιο έντονο βαθμό για τους μουσικούς της ροκ, μιας ροκ η οποία έχει γραμμένη στα γονίδια της την αντίδραση και την επανάσταση ενάντια στο κατεστημένο (ακόμη και με την αυτοκαταστροφή) και το πνεύμα του "it’s better to burn out, than to fade away"! Όλα αυτά είναι βέβαια γενικεύσεις, υποθέσεις, μπορεί και αυθαιρεσίες. Τα πραγματικά κίνητρα σπανίως γίνονται γνωστά και κανείς ποτέ δεν θα μάθει ποιες ήταν πράγματι οι τελευταίες σκέψεις ή αν έστω και την ύστατη στιγμή κάποιος μετάνιωσε.

Μία διευκρίνιση πριν δούμε αυτή την ολίγο μακάβρια λίστα: συμπεριέλαβα σε αυτήν μόνο όσους "έφυγαν" ιδία βούληση, και όχι όσους ξεκίνησαν "ταξίδια" από τα οποία περίμεναν πιθανότατα γυρισμό αλλά ποτέ δεν επέστρεψαν (Drake, Joplin, Morrison κ.λπ). Και μια σκέψη που έκανα βλέποντας όλα αυτά τα ονόματα: ίσως τελικά να είναι μύθος το κλισέ ότι ένα τραγικό τέλος εξασφαλίζει υστεροφημία και παραπάνω αναγνώριση.

Ian Curtis - Joy Division (24)
18-05-1980
Δεν ξέρω αν η αιτία η οποία τον ώθησε να βάλει το κεφάλι του στην θηλιά εκείνη την μέρα του Μάη του 1980, ήταν οι επιληπτικές κρίσεις, οι οποίες γίνονταν όλο και πιο αφόρητες, ή η επαγγελματική πίεση ή κάποιο προσωπικό ερωτικό αδιέξοδο... Δεν ξέρω αν "κοίταξε πέρα από το σήμερα" και είδε ότι "δεν υπάρχει απολύτως τίποτα εκεί"... Σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι λίγο πριν είδε στην τηλεόραση την ταινία 'Stroszek' του cult Γερμανού σκηνοθέτη Werner Herzog, στην οποία ο ήρωας προτιμά την αυτοκτονία από το να επιλέξει ανάμεσα σε δυο γυναίκες. Είναι όμως αυτή η σπαρακτική συνέπεια λόγων και πράξης που έκανε τον Ian να είναι, ακόμη και σήμερα, 24 χρόνια μετά, ένα φωτεινό και συγχρόνως σκοτεινό σύμβολο. Γιατί σε πολλά τραγούδια των Joy Division υπάρχει αυτή η ψυχρή ανάσα της απογοήτευσης, της μοναξιάς, μιας κραυγής που φωνάζει αλλά κανείς δεν ακούει. Και αυτό που εγώ νιώθω κάθε φορά όταν καταφεύγω στα αυλάκια του 'Closer' και του 'Unknown Pleasures', είναι ότι "για μένα αυτοκτόνησε"...

Για περισσότερα, αξίζει να διαβάσετε το βιβλίο "Αγγίζοντας από απόσταση", του ανθρώπου που περισσότερο πλήγωσε η ενέργεια εκείνη: της γυναίκας του Deborah. Για την οποία αξίζει να τονίσουμε την αξιοπρεπέστατη, χαμηλότονη στάση της (σε αντίθεση με άλλες "εύθυμες" χήρες οι οποίες ρούφηξαν κάθε σέντς που μπορούσε να "βγάλει" το πτώμα του συζύγου τους - το πιάσατε το υπονοούμενο ασφαλώς!)

Adrian Borland - Sound (41)
26-04-1999
Ένα Δευτεριάτικο πρωινό διάλεξε ο Adrian Borland για να δώσει "λύση" στα προσωπικά του αδιέξοδα, πέφτοντας στις ράγες του Λονδρέζικου μετρό (I don’t like Mondays!). Την εποχή εκείνη μάλιστα βρισκόταν στην μέση της ηχογράφησης ενός νέου solo δίσκου. Είχε στο ενεργητικό του πάνω από 20 συνολικά, αλλά αυτός για τον οποίο θα μείνει στα κιτάπια της ιστορίας, ήταν το 'From the lions’s mouth', δίσκο που έβγαλε με το group του, τους Sound το 1981. Δίσκος-φάρος της post-punk γενιάς, δίσκος ο οποίος αποτελεί ένα από τα πιο φωτεινά αστέρια και του δικού μου προσωπικού μουσικού σύμπαντος... Ποιά 'Fatal flow' σε παρέσυρε Adrian, και δεν μπόρεσες να "ξεφύγεις από τον εαυτό σου";

Billy MacKenzie - Associates (39)
23-01-1997
Tην τριάδα των "μαρτύρων" του new wave και των νεο-ρομαντικών κλείνει ο Billy MacKenzie, αυτή η απίστευτη φωνή (με ή χωρίς την βοήθεια ηλίου!), από αυτές που δεν ξεχνάς αν τις ακούσεις έστω και μία φορά! Μαζί με τον Alan Rankine σχημάτισε τους Associates, ένα ιδιόμορφο disco-punk συγκρότημα, το οποίο άφησε πίσω του ένα album-κόσμημα (το 'Sulk'). Η προσωπική του πορεία στην συνέχεια ήταν αλλοπρόσαλη και σίγουρα όχι αντάξια του ταλέντου του. Μια χούφτα χάπια ήταν αρκετή για να τον απαλλάξει οριστικά από την χρόνια κατάθλιψη. Κι ας είχε υπογράψει, μόλις 4 μέρες νωρίτερα, ένα νέο συμβόλαιο...

Kurt Cobain - Nirvana (27)
5-04-1994
Εδώ τώρα τι να προσθέσω... Έχουν γραφτεί τόσα και τόσα, θεωρίες συνωμοσίας έχουν διατυπωθεί, αστυνομικά σενάρια αχαλίνωτης φαντασίας, προσωπικά ημερολόγια έχουν βγει στην φορά μαζί με τα "κλασικά" ακυκλοφόρητα! Γενικά έχει στηθεί ένα τέτοιο πανηγύρι, το οποίο αν μπορούσε να προβλέψει ο δόλιος ο Kurt ποτέ δεν θα έβαζε το κεφάλι του στην πορεία εκείνης της σφαίρας, εκείνο το μοιραίο πρωινό του Απρίλη. Πληρώνοντας έτσι ακριβά το τίμημα του μύθου και της δημοσιότητας. Και την τραγική διάσταση μεταξύ της δημόσιας εικόνας και του πραγματικού του εαυτού. "It's not fun for me anymore. I can't live this life..."

Alan Wilson - Canned Heat (27)
03-09-1970
Εμβληματική φιγούρα των Canned Heat, μιας από τις πιο αξιόλογες λευκές blues μπάντες, που ξεπετάχθηκαν στο φεύγα της δεκετίας του '60. Τα τραγούδια τους μυρίζουν φυγή, βενζίνη και άσφαλτο και μια αίσθηση ελευθερίας. Μια αίσθηση όμως που για τον Al (τον επονομαζόμενο και "Black Owl" -μαύρη κουκουβάγια) αποδείχθηκε ψευδαίσθηση, καθώς προτίμησε να επιλέξει άλλον τρόπο φυγής...

Phil Ochs (35)
07-04-1976
Ίσως η πιο αγνή φιγούρα του folk τραγουδιού διαμαρτυρίας της δεκαετίας του '60, πραγματικός διάδοχος του Woody Guthrie. Στρατευμένος, μαχητικός, έκανε πράξη το "κουλτούρα που δεν πολιτικοποιεί είναι άχρηστη", πολύ πριν γίνει σύνθημα στους τοίχους του Παρισιού, τον Μάη του '68. Το 1966 μάλιστα ήρθε σε σύγκρουση με τον Dylan κατηγορώντας τον ως "οπορτουνιστή". Και δικαιώθηκε όταν λίγα χρόνια μετά ο Dylan τον γύρισε τον... δίσκο, και έγινε καλός και ταπεινός χριστιανός! Ο ίδιος ο Ochs δεν τον γύρισε ποτέ... Η μοίρα όμως δεν στάθηκε φιλική μαζί του. Τραγικά προσωπικά γεγονότα τον οδήγησαν σε αλλοίωση της φωνής του, στην σχιζοφρένεια και στο μοιραίο τέλος...

Chris Acland - Lush (30)
17-10-1996
O drummer της εκλεκτικής μπάντας της 4AD, έβαλε τέρμα στην ζωή τον Οκτώβριο του 96, όταν κρεμάστηκε στο σπίτι των γονιών. Οι λόγοι, αδιευκρίνιστοι... Είχε μόλις γυρίσει από αμερικάνικη περιοδεία, η οποία τον είχε εξαντλήσει. Οι γιατροί συνέστησαν ξεκούραση και ο ίδιος προβληματιζόταν αν θα ακολουθούσε και την ευρωπαϊκή που υπήρχε στα σχέδια. Το χτύπημα στάθηκε μοιραίο και για τους ίδιους τους Lush οι οποίοι έκτοτε δεν ορθοπόδησαν ποτέ! Μπορεί να μην μετείχε ενεργά στην σύνθεση των κομματιών αλλά όπως λέει και εις εκ των ηγετών της μπάντας, ο Miki Berenyi, "ήταν αυτός που κρατούσε τις ισορροπίες μεταξύ εμένα και της Emma (Anderson), και χωρίς αυτόν θα είχαμε χωρίσει από χρόνια". Αξίζει να αναφέρουμε ότι το γεγονός συγκίνησε τον Mark Eitzel ο οποίος έγραψε το 'Lower Eastside Tourist' προς τιμήν του (υπάρχει στο LP 'Power Trio Peter Buck goes West with Eitzel').

Michael Hutchence - Inxs (37)
20-11-1997
Τραγουδιστής και αδιαφιλονίκητος frontman των "Duran Duran" της Αυστραλίας (το 'Kick' παραμένει ένας από τα πιο αντιπροσωπευτικούς δίσκους των mainstream '80s), κρεμάστηκε (τελικά ίσως πρόκειται για τον πιο δημοφιλή τρόπο!) σε δωμάτιο του πολυτελούς ξενοδοχείου Ritz στο Sydney. "Δοκίμασα τα πάντα, είχα τα πάντα, αλά δεν βρήκα πουθενά ικανοποίηση..." Οι κίτρινες εφημερίδες έγραψαν και είχαν να γράφουν για χρόνια, μπλέκοντας στην ιστορία πρώην και νυν φιλενάδες, γυναίκες κ.λπ κ.λπ.

Joe Meek (35)
03-02-1967
Άλλη μια ιδιάζουσα περίπτωση... Γνωστός κυρίως σαν παραγωγός, από τους πρώτους που αναγνώρισε την σημασία του studio στην διαμόρφωση του ήχου, χρησιμοποίησε πρώτος τεχνικές που τα επόμενα χρόνια θα γίνονταν κοινός τόπος. Μέγας θαυμαστής του Buddy Holly, ηχογράφησε προς τιμή του ένα tribute το 1961. Οικονομικές δυσκολίες τον κράτησαν στάσιμο όμως, και το τέλος θα έρθει με δραματικό τρόπο όταν θα αυτοπυροβοληθεί αφού όμως πρώτα σκοτώσει την φορτική, για τα χρωστούμενα νοίκια, σπιτονοικοκυρά του!

Del Shannon (55)
08-02-1990
Θυμάστε εκείνο το εμβληματικό χιτάκι των '60s 'Runaway' (I wonder, I wo-wo-wo-wonder!). Το τραγούδαγε ένα τύπος που τον έλεγαν Del Shannon. Θυμάστε άλλο δικό του; Δύσκολα... Μέχρις εκεί ήταν. Και όλα αυτά συνέβησαν π.Β. (προ-Beatles). Μετά ξεχάστηκε για χρόνια, έγιναν κάποιες απόπειρες επαναφοράς στα '80s, με την βοήθεια φίλων όπως ο Springsteen, αλλά απέτυχαν και στο τέλος... τράβηξε την σκανδάλη.

Elliott Smith (34)
21-10-2003
Τραγουδοποιός χαμηλών τόνων, ο οποίος βρέθηκε απροσδόκητα να διεκδικεί Oscar τραγουδιού για το 'Miss Misery' ('Good Will Hunting', 1998), κυκλοφόρησε συνολικά 5 album (μέχρι τώρα, καθώς έπονται τα συνήθη μεταθάνατια) με καλύτερο ίσως το 'Either/Or', και ακολούθησε την... γνωστή πορεία: κατάθλιψη, ναρκωτικά, τέλος... Ίσως επειδή "κανένα δεν μισούσε στον κόσμο να σκοτώσει", γι’ αυτό και να έστρεψε το μαχαίρι στον εαυτό του...

Rozz Williams-Christian Death (34)
01-04-1998
Ιδρυτής της death-goth μπάντας Christian Death, η οποία έγινε διάσημη για τις προκλητικές live εμφανίσεις της (ο ίδιος ο Rozz πολλές φορές εμφανιζόταν ντυμένος με ένα νυφικό φόρεμα, άλλοτε χλευάζοντας την θεία κοινωνία και άλλοτε αναπαριστάνοντας τον Χριστό στον σταυρό). Περιττό βέβαια να αναφέρουμε ότι τότε οι εξαγνιστικές χριστιανικές φωτιές υποδέχτηκαν μαζικά τους δίσκους τους! Το 1985 εγκαταλείπει το group στα χέρια του Valor και της Gitane Demon για να ακολουθήσει μια solo πορεία, η οποία θα τερματιστεί την Πρωταπριλιά του 1998. Πάντως υπήρξε συνεπής ακόμη και στον θάνατο του, καθώς αυτός ο αμετανόητα παγανιστής και αντιχριστιανός επέλεξε έναν σαφώς "μη-χριστιανικό" τρόπο!

Tom Evans (36), Pete Ham (27) - Badfinger 18-11-1983 και 23-04-1975 αντίστοιχα
Δεν ξέρω ποια κατάρα έπεσε πάνω σ’ αυτήν την μπάντα, ποιο κακό αστέρι τους φώτιζε... Ποτέ δεν γνώρισαν επιτυχία, έμειναν στην αφάνεια, και πνιγμένοι στα οικονομικά προβλήματα και την κατάθλιψη οδηγήθηκαν και οι δυο στην κρεμάλα... Και όλα αυτά, την στιγμή που ένα τραγούδι τους, γνώριζε σε διασκευή παγκόσμια επιτυχία. Ήταν το πασίγνωστο 'Without you' με τον Nilsson...

Donny Hathaway (33)
13-01-1979
Τραγουδιστής gospel από τα... 3 του, jazz και r’n’b μόλις μεγάλωσε, έγινε γνωστός με μια σειρά γλυκερών ντουέτων που έκανε με την Roberta Flack την δεκαετία του '70. Η σειρά διακόπηκε όταν ο ίδιος επέλεξε να πέσει από τον 15ο όροφο ενός ξενοδοχείου στη Νέα Υόρκη...

Screaming Lord Sutch (58)
16-06-1999
Από τους πιο γραφικούς τύπους, σκέτο τρελοκομείο δηλαδή, της ιστορίας του rock n’ roll. Καταχρηστικά καταχωρείται σαν μουσικός (ο ίδιος άλλωστε ομολογούσε ότι δεν ήξερε ούτε να παίζει κάποιο όργανο, ούτε να τραγουδά), ήταν περισσότερο ένας performer stand-up κωμωδίας. Παρολ’ αυτά συνεργάστηκε με ονόματα όπως οι Keith Moon, Jeff Beck, Jimmy Page και Ritchie Blackmore. Ιδρυτής του κόμματος (!) Monster Raving Loony Party, με βασικό σύνθημα "vote for insanity, you know it makes sense" (ας το αφήσω αμετάφραστο)! Στην πολιτική του καριέρα ευτύχησε να πετύχει ένα ακατάρριπτο ρεκόρ, του υποψηφίου που έχει χάσει τις περισσότερες εκλογές (συνολικά ήταν 40) ενώ έμεινε στην ιστορία για τις ρηξικέλευθες προτάσεις του (όπως η πρόταση για... κατάργηση του Γενάρη και του Φλεβάρη ώστε ο χειμώνας να είναι μικρότερος). Τελείωσε κι αυτός στην κρεμάλα (από τους λίγους πολιτικούς!)...

Κι ένας δικός μας:
Νικόλας Άσιμος (39)
17-03-1988
Ίσως πρόκειται για την πιο αντιφατική προσωπικότητα του ελληνικού τραγουδιού (όχι του "καλού" πάντως!). Ο άνθρωπος που πάνω στα τραγούδια χτίστηκαν καριέρες, ο γραφικός Καραγκιόζης της πλατείας Εξαρχείων, ο σουρεαλιστής στιχοπλόκος, ο τρυφερός συνθέτης (ή πλην-θέτης όπως έλεγε ο ίδιος). Με λίγο λόγια ένας γνήσιος punk! Το τέλος του οποίου γράφτηκε σε ένα μικρό μαγαζί που είχε νοικιάσει στην οδό Καλλιδρομίου 55, με μια αυτοσχέδια θηλιά. Μετά, τον λόγο είχαν οι τυμβωρύχοι...

Υπάρχουν κι άλλοι όμως. Ας αναφέρουμε έτσι επιγραμματικά τους: Paul Williams (1973, τραγουδιστής στους Temptations), Jason Thirks (1996, των Pennywise, γνωστής μπάντας του Καλιφορνέζικου punk), Darby Crash (1980, μέλος του punk group Germs), Graham Bond (1974, ιδρυτής του γνωστού blues-rock συγκροτήματος Graham Bond Organization), James Lawrence (2004, μέλος των Hope of the States, κρεμάστηκε στο στούντιο όπου ηχογραφούσαν τον πρώτο τους δίσκο), Douglas Hopkins (1993, Gin Blossoms), Wendy Williams (1998, Plasmatics), Tommy Boyce (1994), Roy Buchanan (1988, από τους πιο παραγνωρισμένους τεχνίτες της κιθάρας), Herman Brood (2001, γνωστός ρόκερ της Ολλανδικής σκηνής), Jim Ellison (1996, μέλος των Material Issue), Philip Taylor Kramer (1995, συμμετείχε στην 2η περίοδο των Iron Butterfly), Richard Manuel (1986, ιδρυτικό μέλος των Band), Danny Rapp (1983, τραγουδιστής των Juvenairs, one hit-wonders των '50s με το 'At the hop'), E. William Tucker (1999, Ministry), Kevin Wilkinson (1999, υπήρξε drummer στους Squeeze και στους Waterboys), Matthew Fletscher (1996, Heavenly), Johnny Ace (1954, αυτοκτόνησε... κατά λάθος, παίζοντας ρώσικη ρουλέτα!), Dalida (1987, διάσημη Ιταλίδα που έγινε γνωστή με γαλλικά τραγούδια τις δεκαετίες '50 και '60).

Ένας ακόμα Έλληνας μουσικός επέλεξε να φύγει διακριτικά και αθόρυβα όπως έζησε αφήνοντας πίσω του ένα πολύ σημαντικό δίσκο της εγχώριας σκηνής. Ο Δήμος Ζαμάνος, κιθαρίστας του συγκροτήματος Εν Πλω, αποχώρησε οικειοθελώς πριν από λίγα χρόνια.

Πολύ θανατερό το σημερινό αφιέρωμα, ας κλείσουμε όμως με μια... διάψευση! Όχι, ο David Surkamp, ο τραγουδιστής των Pavlov’s Dog με την χαρακτηριστικότατη φωνή, όχι μόνο δεν αυτοκτόνησε μετά από... αποτυχημένη επέμβαση αλλαγής φωνής (!), όπως λέει μια διάσημη "αρβύλα", αλλά ετοιμάζεται και για reunion show τον προσεχή Ιούνιο!...