Θάνατος ή Δόξα ή και τα δύο

Δεν γίνεται πιο rock 'n 'roll θάνατος από αυτόν. Ένα δωμάτιο ξενοδοχείου στο Vegas. Μια επίσκεψη, σύμφωνα με μαρτυρίες, από πολύ γνωστό(η) παράγοντα της "ψυχαγωγίας ενηλίκων". Αρκετή κοκαΐνη για να σου τρυπήσει την καρδιά. Με τη διαφορά ότι ο John Entwistle ήταν 57 χρονών και έμοιαζε με σχετικά cool παππού. Ο μπασίστας των Who έφυγε από το Hard Rock Hotel χωρίς να χρησιμοποιήσει την πιστωτική του κάρτα, αν καταλαβαίνετε τι εννοώ. Έγινε ένας ακόμη αριθμός στην ολοένα αυξανόμενη καταμέτρηση πτωμάτων του rock. Είναι όμως έτσι;

Πριν περίπου 30 χρόνια, ένας άλλος rocker έπεφτε νεκρός στην έρημο, όταν η καρδιά του σταμάτησε από την πάντα δημοφιλή Υπερβολική Δόση Διασκέδασης. Ο Gram Parsons ήταν 27 χρονών και αν πέθανε με τον ιδανικό Rock Θάνατο -να ζεις γρήγορα, να πεθάνεις νέος και όλες αυτές οι αηδίες- τότε ο θάνατος του Entwistle ήταν σαν κακή παρωδία. Κανείς δεν μίλησε ποτέ για το να ζεις γρήγορα και να πεθάνεις γέρος. Ο Roger Daltrey δεν τραύλισε "Ελπίζω να πεθάνω πριν φτάσω τα 60".

Ποια είναι λοιπόν ακριβώς η διαφορά; Ο Keith Moon, σύντροφος του Entwistle στην μπάντα, πέθανε 24 χρόνια νωρίτερα. Ήταν 31 χρονών, απελπιστικά νέος δηλαδή όπως είναι τα πράγματα γενικότερα, αλλά προχωρημένος μεσήλικας σύμφωνα με τα δικά του κριτήρια. Για να το θέσω διαφορετικά, ο Moon πέθανε νέος αλλά αρκετά μεγάλος για να είναι πραγματικά ρομαντικός ο θάνατός του. Όπως απέδειξαν όλοι τους, ο Parsons, ο Cobain, ο Hendrix και η Joplin, εδώ τα 27 είναι το ανώτερο όριο.

Ή ας πάρουμε μια άλλη από τις μπάντες της αρχικής Βρετανικής εισβολής και ας δούμε τους δύο θανάτους της. Ο John Lennon ήταν 40 χρονών όταν τον πυροβόλησε εν ψυχρώ ένας ψυχωτικός θαυμαστής. Ήταν ένας θάνατος που πραγματικά σόκαρε, μια πράξη παράνοιας με βαθύ αντίκτυπο στον rock ψυχισμό. Πάνω από δύο δεκαετίες αργότερα, ο George Harrison πεθαίνει από καρκίνο στα 58. Και πάλι: νέος με τα φυσιολογικά κριτήρια, αλλά αρκετά μεγάλος για να περάσει σαν κάποιο είδος rock 'n 'roll δήλωσης. Μετά την έξοδο του George (και, ναι, όλοι μιλάμε με τους Beatles με τα μικρά ονόματα), θυμάμαι ότι ήμουν λυπημένος με διαφορετικό τρόπο απ' όταν είχε σκοτωθεί ο Lennon. Από μια άποψη ήταν πιο θλιβερό, γιατί σήμαινε ότι γερνούσε μια ολόκληρη εποχή, μια κουλτούρα. Οι θαυμάσιοι, χρυσοί νεαροί που είχαν επινοήσει το rock είναι πλέον γέροι και πεθαίνουν τυχαία, από στατιστικά πιθανές αιτίες.

Άλλο παράδειγμα: οι Ramones. Ο Joey υπέκυψε στον καρκίνο στα 49. Ο Dee Dee αυτοκτόνησε με ναρκωτικά, επίσης στα 49. Που βρίσκεται λοιπόν η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στο ρομαντικό και το ηλίθιο; Πότε παύεις να είσαι νέος και ελεύθερος και αχαλίνωτος και αρχίζεις να γίνεσαι γέρος και χοντρός και αηδιαστικός; Ή, και ίσως αυτό να είναι το αληθινό ερώτημα:: Μήπως αυτή η σειρά νεκρών γέρων rockers απλά αποδεικνύει ότι τίποτε απ' αυτά δεν ήταν ποτέ ρομαντικό; Ότι το ζήσε γρήγορα / πέθανε νέος ήταν απλά ένας ακόμη μύθος;

Οι απαντήσεις δεν είναι τόσο απλές, αν το σκεφτείτε. Ούτε, σημειώνω, ισχύει μόνο για το rock 'n 'roll. Το ίδιο ερώτημα αντιμετωπίζει καθένας από εμάς. Άλλο ζήτημα είναι να πίνεις μέχρι να πέσεις αναίσθητος όταν είσαι 24 και διαφορετικό αν το κάνεις ακόμη στα 40 σου. Πότε όμως αλλάζει; Όταν ήμουν περίπου 20, έλεγα ότι θα σταματήσω τελείως το ποτό και τις άλλες πραγματικές μαλακίες όταν θα έφτανα τα 30. Στα 30 μου σκέφτηκα ότι ίσως τα 35 να ήταν η πιο κατάλληλη ηλικία, ίσως ακόμη και τα 40. Τώρα που πλησιάζω τα 40, βλέπω ότι δεν χρειάζεται πλέον να πάρω κάποια απόφαση, απλά τα έχω ελαττώσει χωρίς να προσπαθήσω. Εξακολουθώ να γίνομαι λιώμα που και πότε, αλλά δεν βρίσκω πια τον μεθυσμένο εαυτό μου να περιφέρεται (ή, χειρότερα ακόμη, να οδηγεί) μέσα σε άγνωστες πόλεις στις τέσσερις το πρωί -αν όχι για να βρω μπελάδες, τότε σίγουρα για να είμαι διαθέσιμος αν έρθουν αυτοί να με βρουν.

Πίσω όμως στους Rock Θανάτους. Εφόσον όλοι συμφωνούμε ότι ο χαμός του Entwistle ήταν απλά ηλίθιος ενώ του George και του Joey ήταν απλώς τραγικοί με την παλιά έννοια, τότε αυτό αφήνει ανοικτή την πιθανότητα ότι ο περιστασιακός θεαματικός θάνατος παραμένει ένα απαραίτητο συστατικό αυτού που έκανε το rock 'n 'roll σημαντικό. Είναι, στην γλώσσα των καλών μας φίλων των στρατιωτικών, οι "αποδεκτές απώλειες".

Ας πάμε λιγάκι πίσω. Για τα δικά μου γούστα, ο Jim Morrison ήταν ίσως η πιο υπερτιμημένη φιγούρα στην ιστορία της μουσικής. Ξενέρωτος ποιητής και μιμητής του Jagger, ο Morrison έγινε θρύλος όταν έφερε ασόδυο σε μια μπανιέρα στο Παρίσι. Κατά τα φαινόμενα, μια ακόμη καρδιακή προσβολή από ναρκωτικά. Επαναλαμβάνω, δεν είμαι θαυμαστής του, τουλάχιστον όμως ο Morrison ήταν πιστός στην ιδέα του ποιητή William Blake ότι μόνο αν ακολουθήσουν το δρόμο της υπερβολής οι καλλιτέχνες μπορούν να πλησιάσουν αρκετά την αλήθεια για να την γνωρίσουν και να μιλήσουν γι' αυτήν. Το γεγονός ότι έφτασε στα άκρα και κατέληξε με τη φράση "L.A. woman, you're my woman" μας λέει ότι ο Morrison ήταν απλά ένας γραφιάς. Δεν διαγράφει την αρχή του Blake, που μας είναι χρήσιμη όταν κάνουμε ένα ισολογισμό κερδών / απωλειών για τους Rock Θανάτους.

Τα τραγούδια του Kurt Cobain ήταν άμεσο αποτέλεσμα της αρρώστιας που τελικά τον οδήγησε να τραβήξει τη σκανδάλη αυτής της καραμπίνας. Τα ταξίδια που έκανε μέσα από τα θραύσματα του ασυνειδήτου και του εγώ του θα πρέπει να ήταν τρομακτικά, επέστρεφε όμως με πραγματικά αξέχαστες λέξεις, εικόνες και μουσική. Όλοι όσοι αγαπούν τη rock μουσική έχασαν κάτι με τον θάνατό του, κερδίσαμε όμως κάτι από την τέχνη του. Τελικά τα δύο αυτά ήταν τόσο μπλεγμένα μεταξύ τους, που θα ήταν δίκαιο να πούμε ότι δεν θα μπορούσαμε να έχουμε το ένα χωρίς να ρισκάρουμε τουλάχιστον το δεύτερο.

Αποδεκτό ρίσκο; Ακούγεται σκληρό, έτσι; Η ουσία όμως νομίζω ότι βρίσκεται στο γεγονός πως και ο ίδιος ο Cobain το θεωρούσε αποδεκτό ρίσκο. Όπως ακριβώς ήταν αποδεκτό ρίσκο και για τον Hendrix, τον Parsons και τόσους άλλους. Δεν είναι τόσο δύσκολο να καταλάβουμε την μυθοποίηση του Rock Θανάτου. Οι άνθρωποι αυτοί παραμένουν στην μνήμη. Έχω την, συζητήσιμη, άποψη ότι το rock δεν έχει στ' αλήθεια συνέλθει από την αυτοκτονία του Cobain. Η ωμή πραγματικότητά της παρακίνησε πάρα πολλούς ανθρώπους, κυρίως τους νεαρότερους, να αποτραβηχτούν από την κόψη και να βρουν καταφύγιο σε πιο ασφαλή -και κατά συνέπεια μέτρια- μουσική.

Ας γυρίσουμε όμως πίσω. Κάθε σοβαρός νεαρός κιθαρίστας θα καταλήξει τελικά στον Hendrix. Τρεις δεκαετίες μετά, παραμένει ακόμη το χρυσό πρότυπο. Η λάμψη του Gram Parsons είναι μεγαλύτερη σήμερα, σαν πατριάρχης της εναλλακτικής country και πρότυπο του Ryan Adams, απ' όσο όταν ζούσε. (Με την ευκαιρία: Υπάρχει μια τεχνική διαφορά ανάμεσα στον Cobain με μια καραμπίνα και κάποιον από τους άλλους νεκρούς με μια βελόνα. Οπωσδήποτε. Μοιράζονται όμως μια αυτοκαταστροφική ποιότητα -ο Cobain ήταν πρεζόνι πριν αυτοκτονήσει, ενώ κάποιοι από τους θανάτους από ναρκωτικά ίσως ήταν ηθελημένοι- έτσι τους κατατάσσουμε όλους στους Rock Θανάτους για χάρη της συζήτησής μας.)

Οι μύθοι γίνονται ένα είδος πραγματικότητας. Ο πόνος της απώλειας σβήνει πολύ πιο γρήγορα από τον αντίκτυπο της μουσικής. Αυτό, βέβαια, ισχύει μόνο εφόσον η μουσική είναι αντάξια της θυσίας. Είναι πραγματικά θλιβερό ότι ένα σωρό τελείως άχρηστοι rockers εκπληρώνουν μόνο το δεύτερο μέρος, τον θάνατο, υπερπηδώντας το μέρος που έχει να κάνει με την τέχνη. Θα το αποκαλέσουμε Σύνδρομο ΠΑΜ (Πέρα Απ' τη Μουσική). Παρακολουθήστε κάποιο επεισόδιο και θα καταλάβετε στ' αλήθεια τι σημαίνει για μια μικρή μπάντα να βρεθεί στην κορυφή των chart και να δεχτεί το ξαφνικό λουτρό φήμης και χρημάτων. Παρακολουθήστε 10 επεισόδια και θ' αρχίσετε να γελάτε φωναχτά με τον υποχρεωτικό "άκαιρο χαμό" κάποιου μαλάκα μπασίστα που απλά δεν κατάλαβε ότι τα πάρτι κάποτε τελειώνουν.

Είναι διαφορετικό ζήτημα να βλέπει κανείς πώς η τραγωδία επηρεάζει την μουσική, ας πούμε, των Stones ή ακόμη και των Red Hot Chili Peppers. Είναι τελείως διαφορετικό όταν κάποιος από τους Styx ή τους Blues Traveler την κάνει. Ένα από τα αξιώματα του Συνδρόμου ΠΑΜ είναι ότι κάθε ανεπαρκής, ασυντόνιστη μπαρόβια μπάντα με μια - δυό επιτυχίες νομίζει ότι είναι σημαντική. Έτσι καταλήγουμε να ακούμε πώς αγωνίζονται με τους δαίμονές τους οι τύποι των Poison, λες και είναι σοβαροί καλλιτέχνες αντί απλά κάτι στο οποίο πρέπει να ρίξουμε λακ για τα μαλλιά.

Ποιος αποφασίζει όμως; Πόσο καλό πρέπει να είναι ένα τραγούδι ή ένα άλμπουμ για να εξισορροπήσει τα κλαψουρίσματα κάποιου γι' αυτό; Οπωσδήποτε οι Who έκαναν πολλή σπουδαία μουσική που είχε, γαμώτο, καλλιτεχνική αξία. Σχεδόν όλα όμως από τα καλύτερά τους προήλθαν από την βασανισμένη καρδιά και το μυαλό του Pete Townshend. Οι Moon και Entwistle ήταν θύματα, όχι της δύστροπης μούσας αλλά της υπερβολικής διασκέδασης.

Περίπου ένα μήνα αφότου η καρδιά του εγκατέλειψε τον Entwistle, είδα τον Townshend και τον Daltrey με την υπόλοιπη μπάντα να περιοδεύουν σαν Who. Συνέχισαν χωρίς τον για τόσα χρόνια σύντροφό τους και μερικοί το θεώρησαν άκαρδο. Δεν συμφωνούσα, και όταν τους είδα η άποψή μου επιβεβαιώθηκε. Το πραγματικό θάρρος είναι να αντέξεις να αντιμετωπίσεις την σκοτεινή πλευρά και να επιζήσεις για να το διηγηθείς. Αυτό μπορεί να σημαίνει ότι θα γεράσεις, θα παρακμάσεις και θα φαίνεσαι χάλια, δεν πειράζει όμως. Ο Entwistle τα σκάτωσε. Άσχημο. Η μπάντα συνεχίζει. Ήταν ένα δυνατό μάθημα για όσους βρίσκουν καλή την ιδέα της έσχατης χειρονομίας, του παραδοσιακού Rock Θανάτου. Μπορεί να κερδίσεις μια θέση στην ιστορία, αλλά η μπάντα θα συνεχίσει. Και στο τηλεοπτικό αφιέρωμα, θα κάνουν την προσωπική σου τραγωδία φτηνό μελόδραμα.

Πεθαίνετε με δική σας ευθύνη.

---

Του Phil Sheridan. Από το Magnet Νο 56. Μετάφρασε ο Γιάννης Παπαϊωάννου