Violently happy - an Icelandic travel story

Γνωρίζει κανείς τι είναι ο Αρκτοσαλβελίνος ή ο Θαλασσοψιττακός του Ατλαντικού; Έχετε δει από κοντά «ηφαιστειακές φλέβες»; Σας μυρίζει θειάφι το νερό την ώρα που κάνετε ένα ζεστό χαλαρωτικό μπάνιο; Πιστεύετε στον Thor; Μα φυσικά, θα απαντήσει με ενθουσιασμό ένας «ισλανδόπληκτος». Και τι σημαίνει «ισλανδόπληκτος» θα αναρωτιέστε τώρα… ε, δε θέλει και πολλή σκέψη, ας πούμε ότι είναι αυτός που επέστρεψε από ένα ταξίδι στην απόμακρη Ισλανδία και έπαθε όλα αυτά που θα σας περιγράψω παρακάτω. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή:

Για πολλούς ανθρώπους που αγαπούν τα ταξίδια, η Ισλανδία βρίσκεται ψηλά στη λίστα των must see προορισμών. Το ίδιο ίσχυε και για μένα, μέχρι που φέτος το καλοκαίρι, κατάφερα επιτέλους να κάνω το όνειρό μου πραγματικότητα και να ταξιδέψω στη χώρα της Björk και των Sigur Ros, επιβεβαιώνοντας το πόσο μοναδικός και συναρπαστικός είναι ο τόπος αυτός.

Δε θεωρώ σκόπιμο να περιγράψω αναλυτικά το οδοιπορικό αυτού του ταξιδιού. Στην πραγματικότητα, δεν θυμάμαι σχεδόν κανένα από τα ονόματα των αξιοθέατων που επισκέφτηκα, για αυτό και όπου πήγαινα, φωτογράφιζα τις πινακίδες.

Παρατηρώντας όμως, κυρίως τις καταλήξεις σε κάποιες λέξεις οι οποίες επαναλαμβάνονταν, με μεγάλη υπερηφάνεια έχω να σας πω ότι έμαθα μερικές! Για παράδειγμα: Foss σημαίνει καταρράκτης (πχ. Gullfoss, Skogafoss, Selfoss κλπ.), Kirkja σημαίνει εκκλησία (Pingvalllakirkja, Hallgrimskirkja). Επιπλέον, τρεις λέξεις που εμφανίζονται συχνά ως συνθετικά των ισλανδικών τοπωνυμίων και σχετίζονται με την ύπαρξη γεωθερμικής δραστηριότητας σε μια περιοχή είναι: Reyk, δηλαδή ατμίδες, Laugar - θερμή πηγή και Hver–θερμοπίδακας (ή geyser). Και για τους fans των Sigur Ros, Heima σημαίνει σπίτι (θυμηθείτε το ομώνυμο dvd), ενώ heimskur είναι ο βλάκας, αυτός δηλαδή, που δεν αφήνει ποτέ το σπίτι του (well said).

Και μετά το σύντομο μάθημα ισλανδικών, περνάμε στο βασικό μάθημα γεωγραφίας – γεωλογίας. Η Ισλανδία είναι σε έκταση το 2ο μεγαλύτερο νησί στην Ευρώπη μετά τη Μεγάλη Βρετανία. Ολόκληρο το νησί είναι ηφαιστιογενές και αποτελεί ένα οροπέδιο με λίγες χαμηλές παράκτιες περιοχές όπου βρίσκονται οι περισσότεροι οικισμοί, καθώς τα υψίπεδα του εσωτερικού της χώρας είναι ψυχρά, ορεινά και ακατοίκητα. Από τη συνολική έκταση της χώρας, το 63% καταλαμβάνει η τούνδρα (βρύα και θάμνοι), το 14% αποτελείται από λίμνες και παγετώνες (jokull για να θυμηθούμε και τα ισλανδικά), ενώ μόλις το 23% έχει βλάστηση (τα δάση είναι ανύπαρκτα). Η ακτογραμμή της έχει έντονο διαμελισμό με πολλά εντυπωσιακά φιορδ. Πολυάριθμοι είναι οι ποταμοί, οι περισσότεροι από τους οποίους σχηματίζουν επιβλητικούς καταρράκτες συνοδευόμενοι αρκετά συχνά από ουράνιο τόξο (π.χ. Ο χρυσός καταρράκτης Gullfoss).

Η Ισλανδία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν ένας παγκόσμιος γεωλογικός θησαυρός. Από έξω είναι παγωμένη ενώ στα έγκατά της βράζει. Για αυτό και θεωρείται η πατρίδα της γεωθερμικής ενέργειας. Η χώρα παράγει όλη την ενέργεια που χρειάζεται για ηλεκτρισμό και οικιακή θέρμανση από γεωθερμικές και υδροηλεκτρικές πηγές. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας επέτρεψαν άλλωστε σε μεγάλο βαθμό την ανάκαμψη της οικονομίας μετά την οικονομική κρίση του 2008, καθώς οι μοναδικοί φυσικοί της πόροι είναι η γεωθερμική ενέργεια και φυσικά η αλιεία.

Ας πούμε, με την ευκαιρία, λίγα λόγια και για την πανίδα. Εδώ τα πράγματα είναι απλά και πολύ ευχάριστα! Στην Ισλανδία δεν πρόκειται να σας τσιμπήσει κάποιο ενοχλητικό κουνούπι ούτε πρόκειται να δείτε νυχτερίδες σε σπήλαια. Μπορείτε, επιπλέον, να απολαύσετε άφοβα πεζοπορία χωρίς το άγχος μιας αναπάντεχης επίθεσης φιδιού. Από την άλλη, θα δείτε πρόβατα πάνω στα βουνά κολλημένα σα μαγνητάκια και πολλά άλογα - μια ιδιαίτερη ράτσα που μοιάζει με πόνι. Κυκλοφορούν σε πολλά χρώματα και σχέδια. Στη θάλασσα το ενδιαφέρουν μονοπωλούν οι φάλαινες (είδαμε λίγο έξω από το Ρέικιαβικ), το εθνικό όμως σύμβολο και σουβενίρ της Ισλανδίας, είναι το πιο χαριτωμένο πτηνό στον κόσμο, τα περιβόητα puffins!

Οι θαλάσσιοι καραγκιόζηδες ή παπαγάλοι κατά την ελληνική απόδοση, ξοδεύουν τον περισσότερο χρόνο από τη ζωή τους μακριά από την ξηρά, στον ανοικτό ωκεανό, και έρχονται στις παράκτιες περιοχές μόνο για αναπαραγωγή. Εμείς είχαμε την τύχη να δούμε μερικά από αυτά τα αξιολάτρευτα πτηνά στην ακτή της μαύρης παραλίας Reynisfjara, εκεί όπου υψώνονται εντυπωσιακοί βασαλτικοί βράχοι που ονομάζονται Reynisdrangar και σύμφωνα με μία σάγκα υπήρξαν troll (όχι διαδικτυακά ε;).

Και αν όλα τα παραπάνω δεν έχουν καταφέρει ακόμα να σας κινήσουν το ενδιαφέρον για αυτή τη χώρα, τότε πολύ φοβάμαι ότι το μόνο που κατάφερα είναι μια τρύπα στο νερό (ή έναν θερμοπίδακα στην προκειμένη περίπτωση).

Για όποιον, από την άλλη, σκέφτεται να κάνει αυτό το ταξίδι, θα τον συμβούλευα ανεπιφύλακτα, να μην πάει οργανωμένα με κάποιο πρακτορείο, αλλά να βρει μια παρέα, να νοικιάσει ένα αμάξι και να την ανακαλύψει μόνος του. Η Ισλανδία είναι ένα αξιοθέατο από μόνη της και η ηρεμία που σου αποπνέει το μεγαλείο της φύσης έρχεται κόντρα σε σφιχτά προγράμματα με συγκεκριμένο χρόνο παραμονής σε διάφορα μέρη. Για αυτό και είναι τόσο δύσκολο να περιγράψω με λόγια όλα αυτά που είδα. Νομίζω πως ούτε η δύναμη της εικόνας είναι ικανή να αποτυπώσει την ομορφιά των φυσικών τοπίων. Από την πρώτη στιγμή με εντυπωσίασε ο απέραντος ουρανός με τους εκπληκτικούς σχηματισμούς των σύννεφων. Τον Αύγουστο η μέρα έχει μεγάλη διάρκεια με αποτέλεσμα το ηλιοβασίλεμα να είναι συγκλονιστικό και απόκοσμο με εκτυφλωτικές δέσμες φωτός που σε κάνουν να τα χάνεις. Όταν μουχρώνει δε, ο ουρανός μετατρέπεται σε πίνακα ζωγραφικής και αναρωτιέσαι αν αυτό που βλέπεις είναι αληθινό ή όχι.

Οι εκπλήξεις που επιφυλάσσει η μητέρα φύση διαδέχονται η μία την άλλη και δεν ήταν λίγες οι φορές που μέναμε με το στόμα ανοιχτό και τα μάτια γουρλωμένα λέγοντας από μέσα μας, «είναι απίστευτο, ή βρισκόμαστε σε άλλον πλανήτη ή παίζουμε σε ταινία!». Ειδικά η φυσική συνύπαρξη πάγου και λάβας είναι πρωτόγνωρη και μαγική! Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το ταξίδι στο κέντρο της γης στο ομώνυμο βιβλίο του Ιούλιου Βερν ξεκινά από τον κρατήρα ενός ανενεργού ηφαιστείου στην Ισλανδία.

Μετά, λοιπόν, από 6 μέρες nature overdose, αφιερώσαμε ολόκληρη την τελευταία μέρα στο Ρέικιαβικ έχοντας την κρυφή ελπίδα να συναντήσουμε τυχαία τον Jonsi Birgisson (ο γιος του Birgir) των Sigur Ros και να πιούμε μια μπίρα μαζί του. Στο δρόμο μάς περίμενε μια μουσική έκπληξη, ένα μουσείο που δεν αναφερόταν σε κάποιον τουριστικό οδηγό – μήπως γιατί παλιότερα ήταν δημόσιες τουαλέτες ή γιατί το θέμα του είναι το ισλανδικό πανκ; Η αλήθεια είναι ότι δεν το επισκέφτηκα. Η παρέα χωρίστηκε στα 2. Οι μισοί πήγαν στο μουσείο και οι άλλοι μισοί σε ένα δισκάδικο λίγο πιο πάνω. Σύμφωνα με την ανταπόκριση των άλλων 2, το μουσείο είναι πολύ μικρό αλλά με ιδιαίτερα προσεγμένη και αυθεντική πανκ αισθητική, όπως και ο ίδιος ο ιδιοκτήτης ο οποίος φαίνεται original πανκ με πράσινη μοϊκάνα! Έχει δημιουργήσει ένα κολάζ φωτογραφιών στους τοίχους με την ιστορία και την εξέλιξη της πανκ-ροκ ισλανδικής σκηνής. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στον τραγουδιστή των Killing Joke, Jaz Coleman, ο οποίος το 1982 άφησε τη μπάντα και πήγε incognito στην Ισλανδία για να αφοσιωθεί στη σύνθεση κλασικής μουσικής.

Πίσω τώρα στο δισκάδικο 12 Tónar με σκοπό να ανακαλύψουμε την post Björk & Sigur Ros local scene. Με το που μπήκαμε έπαιζε το νέο άλμπουμ του Ólafur Arnalds – δεν ψάρωσα όμως – ειδικά όταν είδα την τιμή – και πήγα στον πάγκο με τα προτεινόμενα. Εκεί μου τράβηξε κατευθείαν την προσοχή ένα cd το οποίο είναι ουσιαστικά ένθετο σε ένα βιβλίο το οποίο αποδείχτηκε ένας μικρός θησαυρός γνώσεων της ισλανδικής μουσικής παράδοσης. Πρόκειται για τη συνεργασία του Steindor Andersen, του πιο γνωστού Ισλανδού “kvaeoamaour” (ψαλμωδός) και του συνθέτη-παραγωγού (Σ.τ.Α.: και ενός είδους ...αρχιεπισκόπου παγανιστικής θρησκευτικής οργάνωσης) Hilmar Örn Hilmarsson, μέσω της οποίας αναβιώνει μια σημαντική πολιτισμική κληρονομιά της χώρας, οι Rímur (ρίμες), οι έμμετρες, δηλαδή, αφηγήσεις περιστατικών – επικά ποιήματα με άλλα λόγια – που δε βασίζονται σε κλασικά λογοτεχνικά πρότυπα όπως η ομοιοκαταληξία και στα οποία πρωταγωνιστούν συνήθως βασιλιάδες, ιππότες και πριγκίπισσες.

Το cd περιέχει 12 ποιήματα ερμηνευμένα από τον Steindor και υπό τους κατανυκτικούς ήχους του Hilmar Orn, ενώ επίσης συμμετέχουν επιφανείς Ισλανδοί μουσικοί κάνοντας χρήση παραδοσιακών οργάνων όπως το παλιό ισλανδικό βιολί που ονομάζεται “Langspil” και η άρπα. Κυκλοφόρησε προς τιμή του Ισλανδού συγγραφέα Thor Vilhjálmsson ο οποίος απεβίωσε το 2011 σε ηλικία 85 ετών. Ο Thor συνήθιζε να αποκαλεί τον Steindór “stafnbúi” κάθε φορά που τον χαιρετούσε, εξού και το όνομα του άλμπουμ.

“When the gray fog of winter tries to imprison you
Glide away and visit your summer delight”.

Άλλο ένα cd που αγόρασα με τη θερμή παρότρυνση του ιδιοκτήτη του δισκάδικου είναι μια συλλογή με συγκροτήματα από τη σύγχρονη indie pop σκηνή της Ισλανδίας. Μετά, λοιπόν, από προσεχτική ακρόαση, προτείνω τους Mammút, Vök & τους FM Belfast, τους Ισλανδούς Arcade Fire σε live version, όπως μου αρέσει να τους αποκαλώ. Η ισλανδική μουσική σκηνή προσπαθεί και έχει καταφέρει εδώ και χρόνια να ξεφύγει από το στίγμα της τεράστιας επιτυχίας της Björk και των Sigur Ros, των πιο εξαγώγιμων κάποτε προϊόντων της χώρας. Οι περισσότεροι δε καλλιτέχνες έχουν έδρα σε μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις όπως το Βερολίνο και το Λονδίνο, ενώ επιλέγουν για τους στίχους των κομματιών τους τα αγγλικά θέλοντας να προσελκύσουν κοινό από την Ευρώπη αλλά και από την Αμερική.

Ρίχνοντας μια γρήγορη ματιά στα καινούρια βινύλια, παρατήρησα ότι οι τιμές τους ήταν τουλάχιστον 10% πιο υψηλές σε σχέση με αυτές στο Λονδίνο ή και στην Ελλάδα. Δεν το θεωρώ όμως περίεργο. Η Ισλανδία είναι αρκετά πιο ακριβή χώρα σε σύγκριση με την Ελλάδα, το κόστος ζωής της όμως λαμβάνοντας υπόψη τον μέσο μισθό ενός Ισλανδού, είναι στην πραγματικότητα χαμηλό. Και η ποιότητα, ειδικά στο φαγητό, απλά εξαιρετική. Δεν έχω ξαναφάει πιο νόστιμη lobster soup στη ζωή μου! Αρνί και ψάρι είναι τα highlights της ισλανδικής κουζίνας και φυσικά τα πιο φτηνά πιάτα λόγω τεράστιας προσφοράς.

Μη φοβηθείτε, λοιπόν, να κάνετε αυτό το ταξίδι, είναι doable και αναμφισβήτητα θα σας μείνει αξέχαστο. Προλάβετε να πάτε πριν εκραγεί κάποιο από τα μεγάλα ηφαίστεια και αλλάξει το τοπίο και η πρόσβαση! It’s pagan poetry.